Анела Илијаш
Пиејќи кафе и воедно забрзано одејќи, Фахима дојде до онаа трафика, единствената трафика во овој велеград каде што се продаваа весници на нејзиниот мајчин јазик. Купувајќи весници, прошета до најблиското кафе и влезе. Откако ѝ се сретна погледот со погледот на келнерот, малку глупаво се насмевна, а келнерот студено праша: „As always?“ и таа пребрзо почна да клима со главата. Одбра масичка до прозорецот, се смести и го отвори весникот. Келнерот ѝ донесе голема шолја црно кафе. Направи неопределено движење со раката во знак на благодарност. Отпи голема голтка кафе и, потпирајќи се со лактите на масата, се задлабочи во читањето на весникот. Меѓутоа, зјапајќи во весникот чувствуваше дека клепките ѝ се склопуваат и колку и да се присилуваше да прочита барем една статија, не можеше да се сконцентрира. Сосема сигурно ќе заспиеше гледајќи во бесмислениот куп букви во весникот да не чуеше одеднаш над својата глава нежно гласче што ги рецитираше стиховите:
„Оловни облаци осамнувањето го откраднуваат
Го оставам овој остров.“
Фахима ја крена главата. Спроти неа седеше млада девојка. Имаше рамна црвена коса до рамена, убавко, сѐ уште сосема детско лице и, Фахима се штипна за да се увери дека не спие, разнобојни очи: едното око сино, а другото – зелено. Фахима се напи уште од кафето.
„Простете што тукутака седнав на вашата маса без да ве прашам. Само забележав дека читате весник, весник на мојот… вашиот… нашиот јаз… Доаѓате од поранешна Југославија, нели?“
„Да“, одговори Фахима и се напи уште малку кафе.
„Јас сум Асја. А-сја. Јас сум поетеса“, весело се претстави црвенокосата девојка со едно сино, а едно зелено око.
„Фахима. Рече дека пишуваш песни?“, одговори Фахима и откако ја отвори торбичката, извади кутивче со таблети. На кутивчето пишуваше „КОФЕИН. Да се конзумираат две таблети дневно“.
„Да, песни. Мајка ми секогаш повторуваше дека луѓето војуваат само затоа што не читаат доволно поезија.“
Фахима испи две таблети со кафето.
„Од кој град сте, Фахима?“
„Од Сараево“, рече Фахима и извади уште две таблети и ги испи со кафето.
„Од Сараево? Никогаш не сум била во Сараево. А јас сум пола Хрватка, пола Србинка. И уште сум и поетеса. А-сја.“
Фахима направи неодредено движење со раката по келнерот и тој донесе уште една шолја црно кафе за Фахима.
„Пола Хрватка, пола Србинка. Дали зеленото око е српско или хрватско?“
Асја само се насмеа и прошепоти уште неколку стихови:
„Останатите ожалостени остануваат
Да го откријат отајувањето.“
Фахима испи уште кафе и уште неколку таблети. Ја погледна Асја и рече:
„Читав дека еден старец од Виетнам не спие веќе четириесет години! Само да ја знаев неговата тајна!“
Асја ја погледна со своето зелено и своето сино око.
„Зошто сакате никогаш да не спиете? Зошто конзумирате толку кофеин?“
„Рецитирај ми, те молам, уште свои стихови.“
„Ожеднетиот океан очајно
Очекува оаза.“
„Зошто конзумирате толку кофеин?“
„Кога почна војната, само што ја завршив медицинската школа. За медицинска сестра, знаеш? И одлучив да волонтирам. Да бидам медицинска сестра во воената болница. Ги лечевме сите војници независно од националноста. Таму секој ден гледав сѐ: изгорени тела, тела без раце и нозе, обезглавени тела, смрдеа, гнилеж, гној… И мирис на горчлива крв… Беше толку застрашувачки… Толку застрашувачки, толку застрашувачки… Мислев дека нема да преживеам. Дека во еден миг ќе умрам од треска. Ама преживеав. И потоа се отселив на другиот крај од светот, што подалеку, што подалеку… Ама тие стравотии од војната ме прогонуваат и овде. Секојпат кога ќе заспијам, ги сонувам тие изгорени тела, телата без раце и нозе, обезглавените тела, смрдеата, гнилежот, гнојот… И мирисот на горчлива крв…“
Фахима се напи уште кафе и додаде:
„Се плашам да заспијам. Сфаќаш? Ако заспијам, пак ќе го видам тоа… Се плашам да заспијам!“
Асја ја слушаше отсутно ѕурејќи во весникот и цртајќи во него кругови со прстот.
„Се плашам да заспијам“, повтори Фахима и се напи уште една таблета.
Продолжувајќи отсутно да црта кругови по весникот, Асја тивко раскажа, повеќе себеси, отколку на Фатима:
„Кога почна војната, јас уште бев мала. Живеев со родителите во Хрватска, во мало хрватско село. Таму сите беа Хрвати, само мајка ми беше Србинка. Кога почна војната, сите Хрвати во нашето село ги замразија Србите. Масовно полудеа. Дојдоа кај нас и ја убија мајка ми. Мене и татко ми цврсто нѐ заврзаа за столиците и нѐ присилија да гледаме како ја убиваат мама… Долго ја мачеа… Нешто подоцна татко ми го убија српските четници на фронтот… Еден – еден.“
„Толку засташувачки…“
„Океанот оладен
Омразно, опасно, отровно…“
„Кога ја убија мајка ми, таа викаше. Викаше: ʼО-О-О-О!ʻ, ама луѓето обично не викаат така. Луѓето викаат: ʼА-А-А-А!ʻ, а таа викаше: ʼО-О-О-О!ʻ. Никогаш нема да сфатам зошто викаше О… Замислете, викаше О!“
Одеднаш Асја почна да се смее. И во детската лесна смеа Фатима препозна одѕив на болно смеење. И на Фахима сѐ ѝ стана јасно – девојката се мрднала од умот по доживеаната трагедија. Ужаснато шепна:
„Кутро дете!…“
Асја престана да се смее и стана многу сериозна.
„Не сум кутра. Јас сум А-сја. Јас сум поетеса. Мајка ми секогаш повторуваше дека луѓето војуваат само затоа што не читаат доволно поезија.“
Стана:
„Морам да одам.“
Фахима направи неодредено движење со раката за да ја задржи.
„Чекај! Ми беше толку убаво да не зборувам англиски со тебе во овој град! Запиши ми го својот телефонски број за да можеме пак да се видиме.“
Извади од торбичката пенкало и ѝ го подаде на Асја заедно со салфетата. Асја брзо напиша нешто и ѝ ја врати на Фахима. Фахима ја зеде в раце салфетата. На неа пишуваше:
„Оловни облаци осамнувањето го откраднуваат,
Го оставам овој остров.
Останатите ожалостени остануваат
Да го откријат отајувањето.
Ожеднетиот океан очајно
Очекува оаза.
Океанот оладен
Омразно, опасно, отровно.“
Кога ја подигна главата, Асја веќе ја немаше.
Таа ноќ Фахима конечно по долго време заспа и сонуваше луѓе од сите националности: Хрвати, Срби, Бошњаци, Французи, Јапонци, Италијани, Американци и сите, сите, сите националности како седат на под во круг, т.е. во облик на буквата О, а во средината на буквата О црвенокосата шареноока поетеса Асја, која ја чита својата поезија.
Ѓоко Здравески
Анела Илијаш
половина хрватска, половина руска млада авторка родена во Москва, каде што минала половина од својот живот, а подоцна се доселила во Хрватска. Во моментов е студентка по јапонологија. Почнала да пишува на руски и на хрватски од својата десетта година, а веќе од дванаесеттата активно почнала да учествува на многу книжевни фестивали. За своите трудови добила бројни руски и хрватски книжевни награди, како и за преводи на новели и поетски збирки од хрватски на руски јазик.
Контакт: anelchyili@gmail.com
ažurirano: 31/01/20
