Ирена Скопљак Бариќ
Понекогаш седам и размислувам,
а понекогаш само седам, Вини Пу
(Winnie the Pooh).
Имаш десет години и прв патник си во вселената. Каубоец си, Индијанец, нинџа желка, танчар во најпопуларниот бој-бенд на светот. Една си од нив. Тие се ти. Улицата е бескрајна игра куцкамен: девет квадрати и на врвот еден облак. Фрлаш камен во облакот, а тој се одбива, па долго пропаѓа во бездната.
Имаш десет години и прв си на боиштето: татаратата. Клечиш во сливарникот зад куќата на баба ти, сега си на стомак во заседа зад наредените дрва во шупата на Саиб, под стомакот мека струганица, под брадата пластична пушка, подготвена, вперена. А, играта, колаж од среќни мигови, уште трае и допрва почнува. Трае ли или допрва почнува? Тоа не се зборува за играта. Таа е простор, таа е време на сите бескрајни почетоци и траења. Само да не заврши никогаш. И, ете: веќе се појавуваш во дворот на Саша, со едното око нишаниш низ дупката во оградата, точно онаа што гледа на раскрсницата на влезот во населбата. Раскрсниците се стратегиски места, тоа е сосема јасно, и затоа е добро што Саша ја има таа пукнатина на оградата низ која го ѕиркаме непријателот. Низ пукнатината, да не лажеме, всушност, демнеме.
Сестра ми има тринаесет. Руди има исто толку. Тие се големи и не пукаат по улицата. Не возат небесни трки. Наместо перници, имаат книги и поинаку фантазираат.
Во еден миг го делкаат Волт Витман, во друг изведуваат експеримент: две бели пластични чаши поврзани со конец се нивната телекомуникација.
Балконот на кој Руди излегува од својата соба е точно спроти нашиот собен балкон. Сестра ми и јас делиме голема соба, понекогаш строго на половина, а најчесто заедно правиме кралски одаи од долгите завеси, на секоја кукла ѝ доделуваме по една соба и потоа и ние сме возвишени и убави и мирисаме на рози. Сестра ми, главно, го прави тоа за мене, но понекогаш гледам дека и таа необично елегантно оди и ја држи секоја лажица во вистинската рака. Додека пиеме чај од малите шолји на барокната маса, го извива малиот прст толку високо што речиси го допира врвот од носот. Многу возвишено, како принцеза. Тоа сестра ми го прави за мене, а многу почесто за Руди излегува на балконот, ја зема пластичната слушалка-чаша во раката и дува најпрво поздрав, а потоа започнува разговорот, се тркала по конецот над дворот: сега е во едната чаша, сега во другата. Тој разговор е таен и има цел. Стојам зад стаклото на подзатворената балконска врата и наслушнувам, зборовите им се округли и шифрирани. Помислувам дека нешто сигурно би разбрала да не им се гласовите придушени од белите пластични утроби.
Рано пролетно попладне е и тие цветаат. Го гледам зад стаклото матното лице на Руди на балконот отспротива и би рекла дека е среќен. Дамките од прсти на стаклената површина не ми даваат целосна слика, но белината на неговите заби ја потврдува претпоставката. Се смее. И сестра ми се разлистува на сонцето. Неколку мигови подоцна, ги оставаат пластичните чаши, двапати ја замотуваат со конец дрвената ограда од балконот: чуварки на белите разговори. Се сокривам зад завесата. Минувајќи, сестра ми потпевнува. Охрабрена од нивното напуштање на пластичните говорници, приоѓам до телефонот на сестра ми. Го приближувам до увото и чекам. Со другото уво го собирам ветрето, сончевиот воздух, далечниот лаеж и еден детски плач. Па, го затворам и повторно чекам. Татко му на Елвис цепи дрва и свирка. Телефонскиот конец вибрира од неговите дејства. Уште посилно ја притиснувам пластичната слушалка на увото и чекам. „Да знаеш само колку се плашам“, излезе од пластичната утроба директно во моето уво. Гледам на балконот на Руди. Празнина. Како е можно?
**
Имаш десет години. И тринаесет и триесет и три. Во подрумот на големата трикатница на чичко Миро е собрана населбата, само чичко Миро го нема. Работи во Германија.
„Што ти е Германија“, вели тетка Луца, гледајќи ја вчудовидувачката големина на подрумот. Луѓето во нарамник држат конзерви и брашно, кутии шеќерни коцки и кафе, паштети, паштети, паштети. Мајка ми и кумата Јасна ги ослободуваат преполните нарамници, шамии, престилки и ја редат донесената храна на импровизирани полици во набрзина направената скривница. Двете се млади и уредни и на сѐ му наоѓаат место. Јас сум горда што мајка ми работи толку одговорна работа. Знам дека е важно, затоа што е страшно сериозна и понекогаш се кара со кумата Јасна околу тоа каде треба да оди нешто ново, а јас знам дека мајка ми е во право, зашто е многу посериозна и знае да се искачи до највисоките полици. Потоа кумата Јасна вели: „Добро, добро“, зашто и таа сигурно гледа кој знае подобро, па повторно сѐ е во ред. И мајка ми долго се смее и нејзините кадрици тогаш потскокнуваат по спуштените рамена.
Сестра ми и јас трчаме до нашата куќа, па татко ми ни става во рацете тегла ајвар и мармалад, два вида, месен нарезок и кисели краставички, па и ние носиме во подрумот на чичко Миро кај мама. Мајка ми тогаш се шегува дека не нѐ познава, па прашува: „Да видам, млади дами, што сте ни подготвиле за денес.“ Потоа намигнува така што знам дека се шегува и ни ја допира косата или рамото, колку што ќе стигне.
Наскоро подрумот е и складиште на истрошени душеци, пожолтени пердувести перници и сиви ќебиња. Некој донел куфер, Аида топка, а Ратко касетофон. Деан ја донел својата гитара. Имаш десет години, Деан има деветнаесет и префинета коска во пејачкото грло. Убав е и толку прекрасно отсутен. Особено за тебе, зашто имаш десет години, но баш ти е гајле. Го гледаш кришум и отворено. Го гледаш низ нишанот на оградата на Саша или додека по којзнае кој пат поминуваш покрај неговиот двор. Виток е и се издигнува над оградата. Понекогаш мавнува или не, а твоите образи секако се црвени.
**
Имаш десет години и седиш на морскиот брег. Сите звуци се сведени на галопирачкото искачување на брановите по обраснатата карпа на која чекаш. Можеби морето е поплавена ливада по која трчаш следејќи ја Лашва. Можеби овие стрмни карпи што израснуваат од морето се, всушност, сливарникот на Баба Љубица. Морето е вечно чекање.
Кога си во војна, тогаш не можеш да бидеш надвор од неа. Можеш да стоиш на брегот на кое било море, а да нишаниш, да се повлекуваш, да преврзуваш свежи рани. „На море ќе бидеме посигурни“, вели мама и ништо не ѝ е смешно. Кога си во војна, за тебе нема сигурно место. Твоето море е твое игралиште и сосема лесна мета. Телото е комплексна градба, а толку е лесно да го срамниш со земја – таму ги најдоа нозете на Тања, кај блиското стебло – таму ги најдоа рацете на Никша, кај бетонскиот плочник – таму беше легнат Руди, само лицето не можеа да му го најдат. Селма воопшто не можеа да ја најдат, ниту Бојан. Беше само почеток.
Веќе беше крај.
Имаш десет години, а те нема. Зашто ги нема и Никша, Тања и Руди. Те нема зашто ја нема Селма. Зашто го нема Бојан. Исчезнал, рекоа, а некој и него го видел на игралиштето или штотуку излегол таму кога удрило. Може ли гранатата сама, како птица, да се вивне од гнездото и да полета?
**
Имаш десет години и последен си на боиштето: татаратата. Се фрлаш во морето и долго пропаѓаш во бездната.
Превод: Иван Шопов
Ирена Скопљак Бариќ
Ирена Скопљак Бариќ (Зеница, 1982) е професорка по хрватски и руски јазик и книжевност. Некои нејзини кратки раскази и песни се наградени, некои се пофалени и објавени во публикации во склоп на книжевни натпревари. Објавувала во списанијата Poezija и Tema и на порталот Strane. Коавторка е на читанка по хрватски јазик и на дигитални образовни содржини за проектот e-Škole. Досега ја објавила поетската збирка "Неприврзани" (Neprivezani, 2016) и "Син мов" (Plava mahovina, 2020). Во слободно време чита, пишува, лекторира и лудува со својата ќеркичка Дора.
ažurirano: 28/09/21
