Irena Skopljak Bariq
(Nganjëherë rri dhe mendoj,
e nganjëherë vetëm rri.
Winnie the Pooh)
Je dhjetë vjeç dhe je udhëtari i parë në gjithësi. Je kauboj, indian, breshkë ninxha, valltar në boy-bendin më të famshëm në botë. Je një prej tyre. Ata janë ti. Rruga është lojë e pafund shkollash: nëntë metra dhe në maje një re. Hedh gurin në re, e ai kthehet dhe gjatë-gjatë bie në humnerë.
Je dhjetë vjeç dhe i pari në fushëbetejë: tataratata. Strukesh ndër kumbulla prapa shtëpisë së gjyshes, tani shtrihesh barkas në pritë prapa drunjve të renditur në koliben e Saibit, nën bark tallashi i butë, nën mjekër pushka e plastikës, e gatshme, e drejtuar. E loja, kolazh çastesh të ëmbla, ende vazhdon e sapo fillon. Vazhdon apo sapo fillon? Kjo në lojë nuk thuhet. Ajo është hapësirë, është kohë e të gjitha fillimeve dhe kohëzgjatjeve të pafundme. Veç kurrë të mos mbarojë. Dhe ja ku je: befas shfaqesh në oborrin e Sashës, me një sy merr në nishan nëpër vrimën në gardh, mu atë që shikon drejt kryqëzimit në hyrje të lagjes. Kryqëzimet janë vende strategjike, kjo dihet, dhe prandaj është mirë që Sasha të ketë një të çarë në gardh përmes së cilës vëzhgojmë armikun. Nëpër këtë të çarë, të mos gënjehemi, në fakt jemi në pritë.
Motra ime është trembëdhjetë vjeçe. Edhe Rudi është po aq. Ata janë të rritur dhe nuk gjuajnë nëpër rrugë. Nuk ngasin anije kozmike. Në vend të jastëkëve kanë libra dhe imagjinojnë ndryshe.
Në një çast heqin qafe Walt Whitmanin, në tjetrin bëjnë magjira: dy gota plastike të lidhura me pe është telekomunikimi i tyre.
Ballkoni nga del Rudi nga dhoma e vet është mu përballë ballkonit të dhomës sonë. Motra dhe unë ndajmë një dhomë gjigante, herë-herë rreptësisht përgjysmë, e shpesh bashkërisht bëjmë oda mbretërore me perde të gjata, secilës kukull ia ndajmë nga një dhomë dhe pastaj edhe ne jemi të nderuara dhe të bukura dhe na vjen era rozë. Këtë motra zakonisht e bën për mua, por shoh nganjëherë që edhe ajo ec me elegancë të pazakonshme dhe e mban çdo lugë në dorën e duhur. Ndërsa pijmë çaj nga filxhanët e vegjël në stolin barok, nxjerr gishtin e vogël aq lart saqë gati prek majën e hundës. Shumë sublime, si princeshë.
Këtë motra e bën për mua, e shumë më shpesh për Rudin del në ballkon, merr dëgjuesen-gotën plastike në dorë dhe së pari e thotë përshëndetjen dhe pastaj nis biseda, rrokulliset me pe mbi oborr: sa në njërën sa në tjetrën gotë. Ajo bisedë është e fshehtë dhe qëllimplotë. Qëndroj prapa xhamit të dyerve të ballkonit dhe dëgjoj, fjalët i kanë të rrumbullakëta dhe të koduara. Ma merr mendja se diçka do të kisha kuptuar sikur zërat të mos i kishin të mbytur brenda barqeve të bardha plastike.
Është pasdite e hershme pranverore dhe ata po lulëzojnë. Shikoj prapa xhamit fytyrën e mjegullt të Rudit në ballkonin matanë rrugës dhe do të thosha se është i lumtur. Gjurmët e gishtave në sipërfaqen prej xhami nuk më japin imazhin e plotë, por bardhësia e dhëmbëve të tij ma konfirmojnë supozimin. Qesh. Edhe motra ime lulëzon në diell. Disa çaste më pas, i lënë gotat plastike, dy herë e mbështjellin me pe gardhin e drunjtë të ballkonit: rojtaret e bisedave të bardha. Fshihem prapa perdes. Duke kaluar, motra ia hedh këngës. E nxitur nga braktistja e kabinave plastike, i afrohem telefonit të së motrës. E afroj te veshi dhe pres. Me veshin tjetër kap erën e lehtë, rrezet e diellit, një lehje të largët dhe një vaj fëmije. Dhe e mbyll dhe përsëri pres. Babi i Elisit pret drunj dhe fishkëllen. Peri i telefonit vibron nga veprimet e tij. Edhe më fort mbështes dëgjuesen plastike për veshi dhe pres. “Ta dish sa shumë kam frikë”, doli nga barku plastik drejt e në veshin tim. Shikoj ballkonin e Rudit. Zbrazëti. Qysh është e mundur?
**
Je dhjetë vjeç. Edhe trembëdhjetë edhe tridhjetë e tri. Në bodrumin e shtëpisë trekatëshe të xha Mirës u mblodh lagjja, vetëm xha Mira nuk është. Punon në Gjermani.
“Eh, ç’është Gjermania”, thotë teta Luca duke shikuar madhësinë e hatashme të bodrumit. Nën sqetull mbajnë kanaçe e miell, kuti sheqeri në kube, kafe, pashteta, pashteta, pashteta. Nëna ime dhe kumbara Jasna me radhë lirojnë sqetullat e mbushura plot, shamitë, përparëset dhe rendisin ushqimin e sjellë nëpër rafte të improvizuara në strehën e sajuar shpejt e shpejt. Ato të dyja janë të reja dhe të mbara dhe i gjejnë vend çdo sendi. Unë jam krenare që nëna ime bën punë aq të përgjegjshme. E di se është me rëndësi sepse është tejet serioze dhe nganjëherë fjaloset me kumbarën Jasna rreth asaj se ku shkon diçka e re, e unë e di se nëna e ka mirë sepse është shumë më serioze dhe di të hipë deri te rafti më i lartë. Pastaj kumbara Jasna thotë “mirë, mirë”, sepse edhe ajo sigurisht e kupton se kush di më mirë dhe prapë gjithçka i kthehet rregullit. Edhe nëna qesh gjatë dhe pastaj kaçurrelat e saj kërcejnë nëpër supet e ngritura.
Motra dhe unë vrapojmë deri te shtëpia jonë dhe babai na fut në prehër një kavanoz me ajvar dhe pekmez, dy lloje, kanaçe mishi dhe tranguj turshi dhe ne po ashtu bëjmë bartje në bodrumin e xha Mirës te nëna. Nëna pastaj bën shaka sikur nuk na njeh dhe thotë: “Të shoh, zonjusha, ç’na keni përgatitur për sot”. Pastaj bën me sy që unë ta kuptoj se bën shaka dhe na prek flokët ose supet, aq sa mbërrin.
Shumë shpejt: bodrumi është edhe strehë e dyshekëve të përdorur, jastëkëve të zverdhur dhe batanijeve të hirta. Dikush solli valixhen, Aida topin, Ratko magnetofonin. Deani solli kitarën e tij. Je dhjetë vjeç, Deani është dymbëdhjetë vjeç dhe ka kockën e rafinuar në fytin këngëtar. Është i bukur dhe aq mrekullueshëm i largët. Sidomos për ty sepse je dhjetë vjeç, por ty s’të bëhet vonë. E shikon vjedhurazi dhe haptas. E shikon nëpër nishanin e gardhit të Sashës ose derisa kalon për të satën herë pranë oborrit të tij. Është thatanik dhe ngrihet përtej gardhit. Herë-herë bën me dorë apo jo, e faqet e tua gjithsesi janë të kuqe.
**
Je dhjetë vjeç dhe të pëlqejnë botët tashmë të ndërtuara. Megjithatë, në pikë të natës, të natës së vetme të zgjedhur, babi ngrihet nga krevati. Je në pizhame dhe këmbëzbathur, por e ke kukullën tënde tullace nën sqetull dhe pranon të futesh në veturë. Edhe nëna është aty edhe motra është aty. “Vetura është e bardhë si bora, e ne po shkojmë në det”, thotë motra dhe qesh. Mjegulla e dendur ka rrethuar xhamin e veturës, si mburojë. “Në det do të jemi më të sigurtë”, thotë mami dhe nuk qesh. “E bodrumi i xha Mirës”, pyeta dhe shikova trekatëshen e lartë. Zbrazëti e bardhë. Qysh është e mundur?
**
Je dhjetë vjeç dhe dëshiron shesh loje të ndërtuar. Një vend të rrethuar të sigurtë. Të lirë nga çdo qëllim e frikë. Rudi është trembëdhjetë vjeç. Tanja është trembëdhjetë vjeçe. Niksha i ka mbushur nëntë. Edhe Bojani. Kishin duar argjile dhe i dhanë formë hapësirës për lojë. Ceremonia e qenies. Kishin flokë, lëndina të blerta, edhe nga një trëndafil të çelur në çdo shpatull. Megjithatë, para së gjithash, duhej nxjerrë një zile të madhe qelqi dhe ta lëshojë nga lart: mburojë e tejdukshme qiellore. Si duket ajri i granatuar? Je nëntë vjeç dhe dhjetë dhe trembëdhjetë] dhe në ajër sheh zogj. Shikon: në pëllëmbën tënde të hapur ka zbritur një flutur e bardhë. Buzë këmbëve të tua nxituese zvarritet një milingonë duke i rezistuar pafuqisë.
**
Je nëntë vjeç dhe rri në breg të detit. Të gjithë tingujt tkurren brenda valëve galopante buzë shkëmbit të nxjerrë krye ku ti pret. Mbase deti është livadh i vërshuar nëpër të cilin ti vrapon ndërsa ndjek Lashvën. Mbase këto shkëmbinj të dalë nga deti janë kumbulla të gjyshes Lubica. Ky det është pritja e përjetshme.
Kur je në luftë, nuk mund të jesh jashtë saj. Mund të qëndrosh në breg të cilitdo det, dhe të marrësh në shenjë, të zmbrapsesh, të lidhësh plagët e freskëta. “Në det do të jemi më të sigurta”, thotë nëna dhe asgjë s’i duket për të qeshur. Kur je në luftë, prapa teje nuk ka vend të sigurtë. Deti yt është sheshi yt i lojës dhe cak mjaft i lehtë. Trupi është ndërtim kompleks, e aq i lehtë për t’u bërë rrafsh me tokën – aty gjetën këmbët e Tanjës, me një trung aty afër – aty gjetën këmbët e Nikshës me shtyllën prej betoni – aty qe shtrirë Rudi, vetëm fytyrën nuk mund t’ia gjenin. Selmën fare nuk kishin mundur ta gjenin, as Bojanin. Ishte veç fillimi.
Ishte veç fundi.
Je dhjetë vjeç, e nuk je. Sepse nuk është as Niksha, as Tanja, as Rudi. Nuk je sepse nuk është Selma. Sepse nuk është Bojani. Ka humbur, thanë, e dikush e kishte parë edhe atë në shesh loje ose sapo po shkonte atje kur shpërtheu. A mundet granata e vetme, sikur një zogëz, të ngrihet nga foleja dhe të fluturojë?
**
Je dhjetë vjeç dhe je i fundit në fushëbetejë: tataratata. Hidhesh në det dhe zhytesh gjatë-gjatë në humnerë.
Përkthim: Qerim Ondozi
Irena Skopljak Bariq
Irena Skopljak Bariq (Zenica, 1982) është profesoreshë e gjuhës dhe e letërsisë kroate dhe ruse. Disa nga tregimet dhe poezitë e saj janë shpërblyer, disa janë vlerësuar dhe botuar si pjesë e konkurseve letrare. Ka botuar edhe në revistat Poezija dhe Tema si dhe në portalin Strane. Është bashkautore e librave shkollorë të gjuhës kroate dhe përmbajtjeve arsimore digjitale për projektin e-Shkollal. Deri më tani ka botuar përmbledhje poezish "Neprivezani" (2016) dhe "Plava mahovina" (2020). Në kohën e lirë lexon, shkruan, lekturon dhe rri me vogëlueshen e saj, Dora.
ažurirano: 28/09/21
