Владимир Табашевиќ
Остануваме сами, ветриштата и териерите трчаат по шумата, лаат. Додека си рекол „пиксла“, некој некому му се дал за овој да види што ја јаде неговата душа. Некој некому му паднал в раце и тука сака да остане, сув и смртно спремен. Така деновите минуваат. Во шумата стои замка во која може да се стави својот син како мина. Таму се големите лулашки од кои може да се падне и да се остане неподвижен засекогаш. Таму некаде со коприва лечат ревма, старци, доволно зафатени со кривиот ’рбет и тврдо врзани за животот со решеноста дека попот никогаш нема да ја замени блех-музиката на нивниот погреб, и поради тоа војната им е потивка отколку на другите. Кучето ја напаѓа кокошката во среда, и само во среда, ама тоа никој не го забележува. Илјада нешта постојат покрај нас. Човек често си помислува дека е доволно да биде гол пред некого. Само гол. Девојката е близу до момчето, љубовта тука ќе остане сува, како смоквичка, недопрена. Териерите трчаат низ шумата, лаат. Некој е шумар и пијан е. Се слуша пила во далечината, негде се слуша рафал. Покрај нас, поранешни рудари кои во себе ја носат јамата и сеќавањето, длабоко, пресушено, и тие војуваат.
Таму негде на гробиштата, во солзи, вдовица на светот му ја покажува својата болка. Таму негде, некој монах не е сигурен во својата одлука, а не знае ни дали е веќе доцна за таа несигурност. ’Ртот стои пред газдата, слаб, и се потврдува како ’рт низ таа слабост. Низ таа слабост се покажува и војната. Светот, едноставно, е неможно да се сознае или опише. Илјада телевизори горат, вријат, и оттаму во главите се множат сликите кои потоа некој ги сонува и ги комбинира со своите сеќавања и своите митови. Некој се сомнева во себе, некому синот, адолесцент, му го принесува повредениот глужд. Сѐ ни изгледа како навистина да постои, а всушност, постои само за да ни изгледа така. Можеби единствено војната во себе има доволно стварност и евентуално мечките додека во потокот ја чекаат рибата. Можеби, сепак, само оваа проклета војна. Војниците како чкорчиња со главите се чешаат од земја, се приближуваат еден до друг, се кријат покиснати, бараат трат за да го протријат од глава, бараат малку топлина, макар и со глава платиле. Мајка што чека, таму, со оган во себе и со чир кој како пиперче им се покажува на докторите на екранот, уште само таа можеби со тој син на кого чека, се држи во реалноста како бебето за палците додека го проверуваат какво ни стигнало на светов. Мајка и син во војна.
Јас војната ја почувствував отстрана, откосо, таа војна што како на дете ми ставаше стаорец во соништата да ми цивка и да ми го изгризе сонот. Татко ми пушташе мустаќи и се готвеше на државата да ѝ го даде она што државата од него го бара, животот и телото во него, облечени во униформа, како сиот, наместо својата природна виткост, да стана таа држава, јака како карпа, тешка како туч. Татко ми отиде, свиреа куршуми, знамињата се влечеа по улица, рибја коска остана во грлото на некое момче, и уловен беше, млад како цреша, уловен, сонце нечие.
Војната на ноти почнуваше и престануваше, навалуваше на државите. Во војната нештата беа поинакви, и можеби само хартијата и пишувањето можат да поднесат, кога војната ќе помине, прцлињата да се запамтат, прцлињата на девојченцето што исчезна во реката, да се запамти уште доста, и потоа да истече, пред нас, тоа паметење.
Татко ми беше склон кон шишето и умееше тоа да си го признае, зашто војната е време за човек себеси да си ги признае тие работи. Негде се слуша песна, победничка, жена си го чека мажот, преполна со живот од тоа чекање. Татко ми наивно изусти: „Ќе победиме“, изусти и себеси и на своите, преку кои се запозна и себеси. „Никој“, вели тој, „никој не е способен да го промени стилот на пукање, ќе се вратам жив, здрав и напукан.“ Од црешната береше и гледаше како црешната му пркоси и го потсеќа на мир и спокој. Некогаш среде ноќ во касарната како смрдулка сонуваше да се обеси на таа црешна, со никогаш ненапишана порака во џебот. Некогаш беше пијан толку што излегуваше и пукаше во небото барајќи одговор. Поверува во Бог преку ноќ, нагло. Имаше слика, слика од синот, малечок како кришка леб, имаше слика во џебот и солза во окото да подмачкува. Никому не му беше јасно зошто гледа во небото, сам како вепар. Сакаа да го сечат со прашања колегите соборци. Ама никому не му беше дојдено до тоа толку за навистина да повлече едно прашање, големо и назапчено. Не. Сите, главно, имаа свои начини во војната да бидат оние луѓе што беа пред војната, барем накратко. Толку колку да не го заборават тоа свое јас што некогаш повторно ќе станат. Еден уби пиле со своја рака, тешка како болест. Друг го искуба, со нож му ги скрати нозете, главата му ја откорна и го пушти гладот во себе и понатаму да си ја брка работата. Течеше, иако кратко, крв црвена како да моли. Стражата е замислена. Во своите дланки човекот-војник го бара претскажувањето, среќата и историјата на која не се ни сеќава, ама во чие име мора да ја положи својата глава на бујрум.
Доаѓа пакет помош, храна, пелени и конзерви. Јас сум во ќебе, мама ме чува и крие од војната. Еднаш ќе пораснам, а во моето сеќавање ќе стојат шрапнели – спомени на мајчината рака, која студена трепереше по мене, бела од немоќ. Бабите се тука, големи, како со своите тела да нѐ штитат нас децата што некогаш имаме сила и да се заиграме. Некогаш.
Војската војува, пешачи, удира со чизмата во земја како да сака некого да разбуди, некого што е длабоко долу и што спие, сиот во маглата на кошмарот. Удираат и чекорат војниците, светите сили на стварноста. На ранетите нешто малку црвенило им се наѕира низ завоите, се јавува истата онаа молитва, пилешка, крвава. Во војната се раскажуваат приказни. По војната, децении потоа, се зборува за војната, а не за приказните. Војниците талкаат, го трошат ритамот и како стоногалка се движат некаде. Татко ми има мисла како еж, додека чекори кон слободата на својот народ. Народот што, и да е навистина негов, би можел да најде пат до слободата, таков што со црвените молитви не украсува друг народ, други војници, нивните раце, рамената, мевовите и тиловите, и што на него не пушта некој свој глад да го начне, зашто гладот да се начне некој друг народ како пиле, му е неиздржлив. Ама татко ми чекори, иако побргу, и тој својата растреперена рака би ја ставил на својот син, па макар заедно да одат во непознатото. Во некој крнтија автобус остана жена, во чад и безнадежност. Детето ѝ голтна џамлија, како за инат. На друг фронт загина стрико, висок, математичар. Нечиј стрико, „профа“, чиј живот, изгледа, има некој свој алгоритам. Куќата во која се криеме и самата е доволно скриена за човек да помисли дека пријателот баш на неа ќе налета по грешка. И тој страв, тоа е војната. Стравот да не те пронајде непријателот, случајно. Некој дедо пуши луле, тутунот го набива и притиска, како да ги враќа лошите соништа, долу, под.
Рингишпилите се прекриени, Боже, со церада, празни, чекаат мир, како да знаат дека мир можат само тие да чекаат, и како да знаат дека мирот може само да се чека, дека мирот не може и да се направи. Кафето додека врие, мириса и тој мирис секој го сеќава како почеток на нова надеж. Јаболката се црвени, им се пука, толку набрекнале, болно е да ги гледа човек како сакаат и тие некоја убавина во војната. Децата ги берат и ги јадат само за да се гаѓаат. За да ги фрлат кон друго дете, кон друго црвено срце.
Деновите постојат сега веќе смирено, како да не се основната грижа понеделниците или вторниците. За жал, само во војната деновите стануваат она што навистина се – светлост и мрак. Во мирот деновите се именувани, поделени, секому му е наменета некаква функција. Војната е убава поради тоа што деновите дури тогаш се само светлост и мрак, смена на тие две работи, и ништо повеќе од тоа. Мракот во војната, се разбира, е пострашен, ама мракот и ноќта во војната никогаш не се некое именувано утро, на пример, петок утро. Човекот само во војна, за жал, умее да не ги именува работите. Во мир човекот именува, дели, касапи, сече и преградува, мести, прави семејства, групи, пoсле лови. Во војна човекот само може да ја проѕре празнината на своето име. Дури во војна човекот сфаќа дека не се неговото име и тој, заедно, топтан, туку дека е тој сам, а дека е во војна поради своето име, дека државата лежи на неа, дека војната лежи на државите, дека војната не отстапува, дека е војна, војна меѓу некакви народи што не се ништо друго, туку татковци и синови, што не се ништо друго, туку луѓе, ама на кои лежат имиња, лични, а всушност, ничии, имиња Петар, Иван, Амир, Аида, Марин, Јован, Нермин, а мајките и жените пречесто од војна дочекуваат да им се врати само името – празно, без човек, ничие.
Јас војната ја почувствував отстрана, откосо, таа војна што како на дете ми ставаше стаорец во соништата да ми цивка и да ми го изгризе сонот. Татко ми војната ја почувствува непосредно и остана после тоа само име, празно, ничие, како и јас што останав по војната празен и ничиј.
Превод: Ѓоко Здравески
Владимир Табашевиќ
Владимир Табашевиќ (1986) е роден во Мостар под полното име Бошњак-Табашевиќ Владимир, од татко Хрват и мајка Србинка. Спроти граѓанската војна на просторите на поранешна Југославија со мајка му се преселува во Белград. Учителката во првите одделенија од основното училиште самоиницијативно од името му го брише татковото презиме Бошњак. Автор е на книгите поезија: „Коагулум“ (2010), „Трагус“ (2011), „Кундак“ (2012) и „Хрватски кундак“ (2014) и романот „Тивко тече Мисисипи“ (2015). Основач е и еден од уредниците на Интернет-списанието „Презупч“ (Prezupč) (prezupc.com). Живее на периферијата на Белград. Можете да го најдете и на www.facebook.com/ljubica.milinic
ažurirano: 01/02/20
