Nada Jelinçiq
Nëna e merr shishen me qumësht nga pragu i shtëpisë, e derdh në tenxhere dhe e vë të vlojë. Më drejtohet teksa e laj fytyrën mbi lavamanin e gurtë.
„Më shpejt bir, do të shitet buka. Dhe te Kazha do të blesh dymbëdhjetë dekagramë marmelatë“, tha duke m’i lënë mbi tavolinë pantollonat e shkurtra dhe një bluzë. Vishem, i marr paratë dhe çantën, dhe nxitoj në oborr.
E dua erën e bukës taze e cila shpërndahet në rrugë mëngjeseve të hershme. Bukëtorja tashmë është plot me njerëz. Bukën e nxehtë nga lopata Toma me nxitim e kalon tutje me shuplaka të shtrira. Futem në mes të turmës si turjelë, dalëngadalë përparoj drejt banakut. Më pret e ndrydhur Ana e Glishës dhe më përshëndet me buzëqeshje të ndrojtur. Mëngjesi më shkon mirë, e marr edhe një pjesë buke sa të bëhen dy kilogramë. Dal para Anës, sillem rreth hyrjes shkutimisht duke e pritur. Më kap sikleti, dhe largohem.
Në rrugë tashmë është bërë tollovi. Ditë tregu, para festës. Që në agim në qytet kanë hyrë katundarët me bagëti, grurë, perime, mbulesa të ndryshme, me gjithçka që mund të shitet. Mesi i rrugës është i bllokuar me qerre kali. Kali e çon bishtin dhe e shkund një top kundërmues mbi beton. Burri mustakoç në vendin e drejtuesit e ngut kalin duke ulëritur me gjithë zë. Kamxhiku fishkëllen në ajër dhe e detyron ta shpejtojë hapin. Përpara tij opingat fluturimthi ikin anës rrugës.
Në NON-STOP më mirëpret freskia e këndshme. Nën sandale kërcet sheqeri i derdhur mbi dyshemenë bardhë e zi. Mezi arrij të shikoj përtej banakut në kërkim të marmelatës së përzier. Ollga bullafiqe e ngrit kanaçen pesëkilogramëshe dhe ia fut lugën e drunjtë. E shkund xhelatinën e kuqe mbi letrën e lëmuar të vendosur mbi peshore. Shikimin ia nguli vitrinës me sheqerka. Kërkoj karamele, shijen e të cilave gati e ndjej nën qiellëz. Për kënaqësinë e ëmbël nuk kam dinarë. Nisem për në oborrin e Litrës.
Futem në derën e xha Vlladës. Plaku rrallë del, prandaj aty jam më i sigurt. Ulëm nën shkallë. Nga çanta me rrjetë e marr fundin e bukës, e kafshoj me lakmi. E çmbështjelli letrën me marmelatë, ngjyj bukën duke u kujdesur të mos lë gjurmë. Saherë që një bukë peshon më pak se një kilogram unë organizoj gosti private.
Eci buzë rrugës mbi pllaka të gurta të vendosura mbi kanalizim. Përpara derës së Glishës pllaka lëviz poshtë këmbëve. Shpejt largohem nga ajo, dhe më bie ndërmend Mara e tij se si po e çonte atë pllakë një mbrëmje. Për një çast u zhduk në shtëpi, dhe u kthye duke sjellë një bokall të madh. E derdhi në kanalizim dhe e ktheu gurin në vend. Dihej se Glisha nuk kishte nevojtore, por askush nuk e dinte se si ia bënin. Kishin ardhur nga Bosnja para dy vjetësh. Nuk kërkojnë të njihen me fqinj, jetojnë të tërhequr. Pleqtë flasin se Glisha kishte kënduar këngë ustashësh pas lufte dhe i kaloi disa vjet në burg. Njeri i tmerrshëm, me zë të thellë, të çmendur, që na frikëson kur bërtet. Vajza e tij Ana e përcjell tinëz lojën në fushë, por nuk na afrohet. Së fundi filloi të më pëlqej, që kur hoqi dorë nga ato gërsheta dhe i lëshoi flokët mbi supe. Më vjen turp t’u tregoj shokëve, sepse Glishën e marrin për budalla. Dje e kishim përqeshur të fshehur në kanal mbrapa shemshirit:
MARKO GLISHA
N’BOKALL I BËHET QISHA
Gjuanim me guralecë në dritare e cila është e kthyer nga oborri. Kur u thye xhami, u shpërndamë si minjtë.
Më pret aroma e Divkës, të cilën nëna rregullisht e përzien me qumësht. Vëllezërit më të vegjël e presin mëngjesin në tavolinë. Babai nga kutia nxjerr letrën dhe pak duhan ndërmjet gishtave. E mbështjell një cigare me kujdes dhe e lëpin cepin me gjuhë që të ngjitet. E heq tepricën e duhanit, dhe një cep të tij e fut në llullë. Kur e shkrep zjarrin shpërndahet era e benzinës.
„Nuk kam më letra. Do t’ma blesh një pako te Milla. Dhe një shishe benzinë“, tha duke e lëshuar një tym drejt tavanit.
„Mbrëmë Glisha më tha se prapë e keni gjuajtuar me gurë dhe ia keni thyer dritaren. Po ti, a je normal? Turp të kesh! Vetëm përsërite edhe njëherë, dhe ke për të parë. Pse nuk luani me Anën e tij? Thotë se ajo gjithmonë qan për shkak të kësaj“, babai me hidhërim e shkund cigaren në shpuzore.
„Unë, babi, nuk gjuajta me gurë. Unë u kam thënë se do të thyhet xhami. E Ana kurrë nuk na ka pyetur nëse mund të luajë me ne. Vetëm na shikon“, e uli kokën, më vjen turp. Gjithashtu zemra më luan për Anën.
Vrapoj te dyqani i Millës në fund të sheshit të qytetit. Teksa kthehem, më ndal Turko përpara ëmbëltores së tij.
„Zemër, çoja nënës këtë ngjyrë për ëmbëlsira. Më kishte kërkuar pak“, ma ofron shishen e barnave gjysmë të mbushur me lëng të kuq. I falënderohem dhe kthehem duke e përplasur kokën për barkun e dikujt. Shikoj lart dhe mbi mustaqet e shprishura i shoh sytë e Glishës. Më rrëmben për krahu.
„Prit, vogëlush. Dje ma thyet xhamin. I tregova babait tënd. Hajde, premtoji xha Markut se nuk do ta bëni më këtë.“ Dridhem nga frika edhe pa atë zërin e tij si nga fuçia. Tani mund t’i premtoj gjithçka.
„Jepja vogëlushit një llullë të vogël“, kthehet nga vitrina ku Turko mban ëmbëlsira dhe llulla kuqebardhë nga sheqeri. Në çastin kur gishtat ngjiten për llullë, iki fluturimthi i përcjellë nga buzëqeshja e Gllishës.
Në oborr, nga paketi, siç është zakoni, me kujdes nxjerr dy letra. Babai asnjëherë nuk dyshoi se po e vidhja. M’u desh të merrja edhe duhan nga dollapi, për të qenë gati për gosti në qymez. Tavanin e shtëpisë së xha Pavlles e kanë populluar pëllumbat. Ai është i hapur vetëm me një dritare, prandaj brenda është mjaft errët. Orenditë e bëra grumbull janë të mbuluara me shtresë të trashë pluhuri dhe jashtëqitje zogjsh. Gjithmonë është sfidë të kalohet nga dera deri te skeleti i krevetit të tharë mbi të cilin ulemi dhe pimë duhan. Në shtëpinë poshtë nuk jeton askush, prandaj nuk frikësohemi se do të na zbulojnë. Nënkulmin e ndajmë me zogj dhe tashmë jemi mësuar me njëri-tjetrin.
* *
Sot është 1 Maji. Pas drekës nëna e vë ceradën mbi tavolinën e hekurt në kopsht nën qershi. Fqinjët sjellin ëmbëlsira dhe verë, ulen rreth tavolinës dhe relaksohen. Përnjëherë në hyrje të kopshtit shfaqet Glisha. Biseda bëhet më e qetë. Kapelën e pionierit e kishte vënë deri te veshët si dy kllapa, ndërsa shaminë e kuqe e kishte lidhur rreth qafe me një nyje të fortë. Sivjet unë dhe Ana jemi bërë pinoierë. Vjen me një bokall me verë në dorën e majtë dhe një pjatë në dorën e djathtë. Ne fëmijët të shtangur i presim akuzat për dritaren e thyer. Gllishën me hap të ngathët e përcjell Mara dhe Ana.
„Po e ngremë dollinë?“ e mbyt heshtjen me zë të thellë. Babai kërcen nga karriga, e kap për mbështetëse dhe kthehet në drejtim të Glishës.
„Patjetër. Hajde ulu“, i thotë, ndërsa buzëqeshja e Glishës zbulon dy radhë dhëmbësh të mëdhenj.
Dritaren nuk e përmend, dhe prandaj marrin frymë me lehtësi. Flet për aventurën e tij fatkeqe në një shoqëri të dehurish, e cila kishte dalë jashtë kontrollit me këngë ustashësh. U dënua me burg për një periudhë të shkurtër, për çka u shpërngul nga Bosnja. Nuk është ustash, dhe kurrë s’ka qenë një i tillë. Kërkon jetë të qetë për familjen e vet. Ana gjithë kohën mban mbështetësen e karriges së babait, e kthen kokën dhe shikon drejt nesh.
„Eja, shpirt, luaj me fëmijët. E sheh se si të presin“, thotë, dhe e përcjell me një goditje të lehtë përkëdhelëse prapa.
E pres me buzëqeshje, megjjithëse të tjerët e shikojnë me dyshim. Në lojë dyshimi zhduket. Jam i lumtur që është në mesin tonë.
Të nesërmen nënës i kërkoj dy dinarë. Aq kushton llulla te Turkoja. E blej dhe e mbështjell në një copë kartoni. E pres Anën i fshehur prapa murit të oborrit. Në çastin kur del nga shtëpia, i afrohem dhe pa i thënë asnjë fjalë ia ofroj mbështjelljen nga xhepi. Ashtu-kështu, fjalët nuk do të ishin dëgjuar nga rrahjet e zemrës sime. E çmbështjell letrën, duke më shikuar poshtë syrit. E thyen llullën dhe ma jep një pjesë.
„Do të vish të pish sot me ne?“, e pyes dhe mezi pres pohimin e saj me kokë.
Përkthim: Qerim Ondozi
Nada Jelinçiq
Nada Jelinçiq, juriste e diplomuar, e punësuar në Zyrën e Administratës Shtetërore në Sinj. E martuar dhe nëna e dy fëmijëve të rritur. Kënaqet duke shkruar tregime të shkurtra. E-mail: nada.jelincic@gmail.com
ažurirano: 01/02/20
