Monika Herceg
Shpeshherë shoh ëndërr se si vëllait të fqinjit ia prejnë kokën mbi trung.
Në ëndërr ai është flokëverdhë, sikur i biri i tyre, i hollë e i gjatë. Rrezet e ftohta të shtatorit depërtojnë mes mjegullës së dendur duke spërkatë spërkatë drunjtë të cilët dalëngadalë heqin kurorat e tyre në shuarjen e ngadaltë të verës. Djaloshi flokëverdhë duart i ka të lidhura para barkut, ndërsa dy veta e mbajnë duke zbritur rrugës së fshatit. Kur vijnë deri te shtëpia e kuqe njëkatëshe pa fasadë, në oborrin e parregulluar hyjnë si macet syçelë. Trungu i arrës është ca metra larg shtëpisë. Bri tij pret personi i tretë drejt të cilit këta marrin rrugë.
Nuk mund t’ua shoh fytyrat, nganjëherë dielli m’i mbulon sytë, nganjëherë hija është tepër e madhe. Ajrin e rëndon heshtja. E di se është i zbrazur, djaloshi i lidhur, sikurse karroceria e veturave pa motor. Kokën ia vënë te rrathët e nxirë. Nuk reziston. Gjunjëzohet nënshtrueshëm dhe e vë fytyrën mbi drurin e ashpër.
Gjithmonë njëjtë: dy veta e mbajnë, njëri merr hov me sëpatë, saktë dhe pa mëdyshje, si kur pret drurë.
*
Fqinji Iva ka hundë të madhe të kuqe nga rakia, nëna thotë se nga rakia edhe i ka ikur koka. Ashtu si Blazhi i cili jeton disa shtëpi më poshtë, nëse mund t’u besohet fjalëve, ka vdekur sepse i ka përzier tabletat për zemër me raki.
Nëna thotë se në fshat nuk ka njeri normal.
Blazhi ka pasur një buçe e cila kishte pjellë gjashtë këlyshë. Ne e morëm njërin, të tjerët i çoi në pyll. Buçja shkoi dhe i solli mbrapa. Blazhi e rrahu, ndërsa këlyshët i ngulfati në ujë, një nga një. Edhe pse e urrenim, për çdo Kërshëndellë shkonim te ai dhe e stolisnim bredhin prej plastike sepse nëna na kërcënonte me dajak. Thoshte se e do rendi t’i ndihmonim. Shpeshherë e zgjidhja qenin gjersa ai flinte, por buçja e marrë kurrë nuk u largua.
Autoritetet lokale duan ta shtrojnë një rrugë nëpër fshat, me asfalt të njëmendtë, por fqinji Iva nuk lejon. Thotë se rruga nuk do të kalojë pranë serbëve sa të jetë ai gjallë. Nëna rregullisht shkon në komunë për t’u shpjeguar autoriteteve se nuk i çon ai fëmijët çdo ditë në shkollë, porse ajo duhet të vuajë nëpër atë rrugë e cila nuk është më as për kuaj.
Fatkeqësi është se në fshatin tonë mund të vihet nga dy anë, nga njëra përmes fshatit serb, dhe nga tjetra përmes atij kroat. Nëna shumë më shpejt na çon deri në stacion për në shkollë nëpër fshatin serb, përndryshe i duhet t’i bjerë kodrës rreth e rrotull.
Shpeshherë i mbush pikat me dhé e mbetje tullash dhe i ndreq gropat të cilat shfaqen pas çdo shiu. Pikat i mbush nga pellgu te pellgu, i mbush, pastaj i godet me pjesën e pasme të sëpatës për t’i thyerpjesët e tullës. Në fund me një lopatë të madhe i rrafshon gungat e fundit nga kurrizi i rrugës derisa konsideron se gropa më në fund e ka humbur identitetin e gropës.
*
Nuk shkoj te fqinji në oborr, përveç kur luajmë futboll.
Futbolli është i zorshëm në fshat sepse nuk ka livadh të rrafshët, vetëm rreth shtëpisë së fqinjit Nikolla terreni është ca më i përshtatshëm për top. Nikolla nuk jeton në shtëpinë të cilën e kanë renovuar pas lufte, vijnë vetëm për fundjavë kur është më ngrohtë për të mbjellë kopshtin apo për të kositë barin. Nëna të tillët i quan fundjavas.
Në plantazhin e Nikollës rriten dardhat më të mira në fshat, të ëmbla, të mëdha, me lëkurë të butë. Ne të tilla nuk kemi. Te ne të gjitha janë alkoolike, të imëta, për raki.
Me djalin e Nikollës, kur vijnë, luajmë futboll, dy me dy.
E shënojmë portën me dy tulla buzë murit të kuq të shtëpisë së tij njëkatëshe, e në anën tjetër të livadhit ngulim dy kunj. Topi vazhdimisht dhe befas kërcen kur bie mbi grumbuj më të mëdhenj bari, por tashmë jemi mësuar me trajektoret e tilla të paparashikuara. Na pengon vetëm kunji i madh në mes të livadhit. Kur luajmë, gjithmonë dikush pengohet nga ai apo topi e godet dhe shkon në kaçube pranë oborrit. Atëherë vëllai i madh me hidhërim e çon kunjin në të së ëmës. Kaçubja është plot gjemba, rrodhe, kaça e manaferra, e lart deri te beli.
Fqinji Nikolla na shikon i ngrysur nëse i dëgjon të sharat e vëllait. Nëna thotë se edhe atij i pëlqen rakia, i shihet nga sytë. I ka të errët, gati të zinj, si ato që i kishte babai ynë.
Rëndom vëllai shkon te bari i lartë për të marrë topin, sepse ai është më i madhi. Bari i vjen deri te ijet, aty depërton ngadalë sikur të ishte ujë i thellë. Gjembat e manaferrave janë aq të mprehtë saqë shpesh na i shqyejnë rrobat dhe pastaj hajmë flakaresha kur nëna na pret me darkë.
*
Topi është sikur koka. Është dinak, megjithëse bosh, nëse nuk i llogarisim molekulat e kompresuara të ajrit. Nëse besojmë se ekziston përsosmëri në formë të sferës, mund të konkludojmë se topi është më i përsosur se koka. Madje edhe Toka në fakt është elipsoide, e shtypur në pole.
Babai nuk na e vinte veshin sa ishte gjallë.
Nganjëherë më duket se ishte vetëm emër i cili përshkruante funksionin e rrejshëm brenda organizmit të familjes sonë. Sikur krahu fantazmë, fakti se nganjëherë shfaqej ndjenja e tij e dashurisë për ne në të vërtetë nuk ishte dashuri, por nevoja jonë për të marrë ata që kurrë nuk patëm.
*
Gjyshja, derisa ishte gjallë, thoshte se krejt kjo është nga lufta. Sëmundja e cila vazhdoi edhe pasi gjithçka u duk se mori fund, më e keqe se vetë lufta sepse përpinte në heshtje sikur tumori. Ishte ajo që nuk e linte babain të flinte, ajo që e çonte në tavan për ta varë veten, ajo që ia çlironte plasaritjet e tij. Sëmundja e cila i bluante të gjitha fjalët e shëmtuara si kurvë, e në fakt askush kurrë nuk i kishte menduar. As gjyshi, as babai. Sëmundja për shkak të së cilës natën e dëgjonim Nikollën gjersa thyente gjithçka në shtëpinë e vikendit. Vaji i djalit flokëverdhë të cilin e përfytyronim, ani pse nuk e dëgjonim.
Mbase mund të ndillej se po vinte ushtria sipas plasaritjeve të erës e cila i ngacmonte turitë e qenve të cilët lehnin me orë të tëra para se krisma e parë të hynte në trupin e qershisë buzë shtëpisë në hyrje të fshatit.
Plumbi plot fuqi të papërmbajtur. Ajri para tij i shtangur, i strukur në hovin e përqafimit vrastar.
Qershia e moçme kishte trungun i cili ruante me dhjetëra jetë të huaja dhe plumbin e përthithi me qëndrueshmërinë e vet.
Por një qershi nuk mjafton të mos nisë lufta.
*
Poshtë fuçisë me raki është e pamundur të marrësh frymë në heshtje. Druri është i qëndrueshëm, i butë në prekje.
Gjyshja thoshte se mund të dëgjonte se si flakët e lëpinin shtëpinë, vdekjen e zhurmshme e cila gllabëron çdo gjë tjetër.
I gjeti fqinji nga fshati serb. Gjyshi e bëri në brekë kur e pa, e ai prapë i mbuloi me fuçi. Dy ditë qëndruan në tokë, me lis të ndarë nga vdekja.
*
Vëllait të Nikollës ia prenë kokën në trung kur nisi lufta.
Rruga që kalon nëpër fshatin serb deri te yni, përveç që është dyfish më e shkurtë, është më pak e dëmtuar se ajo e cila kalon nëpër fshatin kroat. Nikolla gjithmonë vjen nga ana serbe. Së fundmi ka edhe një veturë të re. Nëna shpesh thotë se Iva nuk e shan Nikollën vetëm pse i frikësohet, e atë mundet se është grua dhe e vetme. Ajo shpesh shkon në fshatin serb. Shkon për kafe, blen djathë e vezë. Fqinjët serbë në vjeshtë i ndihmojnë të sjellë drurë nga pylli dhe ta lërojë kopshtin, edhe ta kositë nëse ka nevojë. Atëherë fqinji Iva mbyllet në shtëpi dhe i lëshon të gjitha roletat e dritareve.
*
Koka për disa minuta qëndron e pajetë si të ishte këputur nga kukulla. Sytë janë të vegjël, si të vizatuar. Nuk ka as gjak as ind, vetëm plastikë e butë nga e cila dalin tufat e verdha. Kur më në fund i prek gishtat e mi, plastika me të cilën përballem më ngushëllon për një çast. Keni im është vetëm Keni im i blerë në tregun e gjërave të përdorura, Keni i nxjerrë nga grumbulli i lodrave të vjetra, Keni të cilit ia kishin kafshuar duart. E kuptoja personin i cili e kishte kafshuar, duke e mbajtë ndjeva se kishte kafshuar plastikën siç frika e kishte kafshuar atë, mbase në çastet e ngjashme sikurse ato kur sipas hapave të ngathët të babait e kuptoja se ishte i dehur.
Nganjëherë i hap sytë në errësirë, duke thithur aromën e rakisë së ndenjur e cila ka depërtuar në dru. As gjyshja as gjyshi nuk janë më. Rri në pellgun e urinës sime. Jashtë është ashtu siç e përshkruante gjyshja. Zhurma e mposht arsyen.
Frymëmarrja ime e shpejtë e mbush fuçinë me frikën ngjitëse. Nuk kam guxim të lëviz. Ashtu siç nuk lëvizja kur afroheshin pëllëmbët e babait. Trupi mavijosej, kockat dhe dashuria kërcitnin të përziera si druri në zjarr.
Gjithmonë jam një hap larg, një hap nga ajo që t’ia kthej kokën trupit. Një hap nga kthimi i goditjes.
*
Kam frikë nga hapësirat boshe. Kur i mbyll sytë, shpesh para gjumit përpiqem ta largoj ndjenjën se jam më e vogla në botë, dhe një hiç i madh më godet aq fort saqë dua të mos i mbyll sytë kurrë.
Nganjëherë shëtis deri te hyrja e fshatit sa për ta prekur trungun e qershisë. Duart e saj të shtangura, të thata nga të cilat rrjedh përpëlitja e luftës me kalimtaren. Sëmundja edhe atë e kafshon, ka vite që nuk jep fryte.
Qershinë e prek si të ishte nëna, e ledhatoj trupin për të cilin di se ka duruar sa ka pasë forcë, e godas dhe imagjinoj se si më në fund po e kthen përqafimin.
Përkthim: Qerim Ondozi
Monika Herceg
Monika Herceg lindi në vitin 1990 në Sisak. Çmimin Goran për poetë të rinj për dorëshkrimin "Početne koordinate" e mori më 2017. Libri u botua në vitin 2018, dhe mori çmimin Kvirinova nagrada për poetë të rinj, çmimin Fran Galoviq për veprën më të mirë letrare me temën e atdheut dhe/apo identitetit, çmimin Slaviq për veprën e parë 2018, dhe çmimin ndërkombëtar Mostovi struge. Në vitin 2018 mori çmimin Na vrh jezika për dorëshkrimin më të mirë të pabotuar, ndërsa libri "Lovostaj" u botua më 2019.
ažurirano: 04/02/20
