Bojan Krivokapiq
Çdo mëngjes ujit kopshtin prapa shtëpisë. Prapa kapakëve të mbyllur të dritares dëgjoj hapat e saj, shputat e rënda me të cilat trazon freskinë rrezatuese të mëngjesit, hapat e saj të rëndë. Çdo mëngjes ajo trazon qetësinë e fillimit të ditës së re. E di se e di që jam prapa kapakëve, se jam në gjumë. Ujit kopshtin edhe kur nuk duhet.
Unë nuk kam kopsht. Kam vetëm gjysmën e tarracës së madhe e cila shikon drejt ndërtesës së bardhë të Entit dhe e cila nuk është imja. Çdo mëngjes kur dal me një filxhan të madhe kafeje, në brekë të ngushta, punëtorët e atij institucioni më shikojnë. M’i shikojnë këmbët e gjata, brekët e mia të ngushta. Disa më vonë mbase më përfytyrojnë. Nuk mendoj për këtë. Çdo mëngjes, punëtorët në shkallët e Entit pinë kafe dhe duhan. Nganjëherë edhe unë pi duhan, megjithëse rrallë. Tarraca është e rrethuar me një tel të ulët plot lule kacavjerrëse. Këto bimë janë të thjeshta, lulet i kanë të bukura, por disi të zakonshme. Duke e shikuar, e kuptoj në fakt se nuk kam kurrfarë qëndrimi ndaj asaj bime. Megjithatë, e ujis rregullisht. Lulet e saj kacavjerrëse i ujit rregullisht edhe ajo, komshikja ime, edhe pse ndryshe nga unë, ajo e ka tarracën plot me lule: sukulentë, kaktusë, kacavjerrëse, kaçube të vogla, pemë të vogla. Ndërsa me zorrën prej gome u afrohet vazove, në buzën e poshtme e ka të ngjitur cigaren. Tymi i saj i hirtë njësohet me thinjat e flokëve të ashpra. Në atë çast komshikja ime bëhet krejt e hirtë, edhe shikimi i bëhet i hirtë. Mirëmëngjesi, them. Ajo vetëm bën me kokë pa më shikuar fare.
Në këtë banesë jetoj tash e tre vite. Katin e parë e ndajmë ajo dhe unë, në përdhesë janë dy kafeteri, mbi ne edhe dy banesa. Zhurma nga kafeteritë di të jetë e padurueshme, por aty s’kemi çbëjmë. Në netët e nxehta verore, kur u përfundon orari i punës, kafeteritë i mbyllin dyert dhe i tërheqin perdet. Aty nis marrëveshja jonë e heshtur se gjithçka është në rregull. Pastaj ia ngrenë volumin, Nedelja i svi ste tu, sve podseća na sreću[1], ose Ona plače, on je nežno ljubi, za njih dvoje više sreće nema[2]. Nëse lodhja nuk më ka raskapitur të tërën, nganjëherë edhe unë ia them këngës qetas, e nganjëherë me krejt fuqinë. Nganjëherë më merr gjumi me vargjet në buzë. I di të gjitha ato këngë, disa edhe i dua. Derisa zgjat orari zyrtar i punës së kafeterisë nga altoparlantët gumëzhin ndonjë muzikë tjetër, pa karakter. Atëherë buzët nuk na lëvizin.
Ata përsëri janë çartë, i them komshikes të nesërmen në mëngjes. Ajo vetëm bën me kokë dhe nxjerr një tym. Qeskat e saj poshtë syve, kombinim i pagjumësisë me tableta për gjumë, dhe shikimi i saj i fikur. I di ato shikime, i takoj përditë, përplasem me to derisa shkoj rrugëve të ngushta, me shekuj të vjetra dhe shesheve të vogla, ndërsa nga deti gufon ngrohtësia. Nganjëherë ndalem te gardhi i cili shtrihet pamja dhe shikoj qiellin i cili puthitet me detin, ose detin i cili puthitet me qiellin. Shikoj poshtë, shkëmbinj të mprehtë dhe dallgë të forta. Ky është vendi më i popullarizuar për të vrarë veten, më patën thënë disa vite më parë. Por nuk mbyten të gjithë, disa kërcejnë, thyhen, pastaj u merren duart dhe këmbët dhe pastaj vazhdojnë të çojnë jetë kuadriplegjike. Deri poshtë mund të zbresësh nëpër një shtegth që të çon te parku. Disa lahen bash atje, edhe pse deti është i paparashikueshëm, për vetëm dhjetë minuta dallgët mund të jenë aq të forta saqë ai që noton shpëtim nuk ka – me fuqinë e vet ato e përplasin për shkëmbi, e ndrydhin. Aty nuk ka gara, deti është gjithmonë fituesi. Edhe pse e di, nganjëherë shkoj të lahem bash në atë vend. Mund ta ndiej ndryshimin e detit, nervozën e tij. Çdoherë u iki dallgëve vdekjeprurëse. Çdoherë mendoj – mbase kjo është hera e fundit. Disa vite më parë deti në atë vend mori një vajzë që po lexonte libër. Rrinte disa metra mbi shkëmb, mendonte se deti nuk mund të hipte deri tek ajo, u zhyt në lexim, dallga mori hov, e mori dhe kaq, mbaroi. Shkonte në gjimnaz. Mbase lexonte Krimin dhe Ndëshkimin, lektyrën, ose Plakun dhe Detin. Libri mbeti në det.
Nga tarraca jonë shihet kodra. Prapa saj ka shkëmbinj. Ajo rreth vetes tërheq re edhe pse shiu këtu pothuajse nuk bie kurrë. Ka qytete në të cilat shiu nuk pushon, ato qytete janë në jug, në bregdet, por pa çadër apo mushama, njeriu s’mund të bëj asnjë hap. Dhe një të tillë, me rrufembrojtës të madh, e mbaj në zemër. Ai është përplot shira histerikë. Ky qytet nuk ka rrufembrojtës. Ai ka kodër, rrugë dhe kala të vjetra, kisha dhe kishëza, sheshe, ka manastir benediktian, ka françeskanë, varreza të vjetra, stemë, flamur, dhe selvi gjigante prapa të cilave shtrihet horizonti drejt detit. Në këtë qytet derdhen lumenj turistësh, shkundin gjithçka nga xhepat e tyre vetëm për të qëndruar mbi pllakat e vjetra prej guri ose për ta fotografuar veten me panoramën e qytetit të vjetër në sfond. Kur vijnë, marrin hov, gjithçka duan të vizitojnë për dy orë, dhe grumbullohen, nervikosen, përhapen gjithandej. Në ato çaste qyteti ndalet, rrotullimet i zvogëlohen, e kanalizimi mbushet plot. Megjithatë, kurrë nuk shpërthen. Lumenj me ata turistë shpejt largohen nga ky vend shumëshekullor, disa nga toka, disa nga ajri, e shumë prej tyre nga deti. Para se të largohen, anijet e tyre hapin tanket dhe deti në ditët në vazhdim duket si sallata ruse. Megjithatë, edhe këtë qytet e kam në zemër.
Nuk e di nëse edhe komshikja ime shkon të lahet. Besoj se jo. Ajo ka lindur në këtë qytet, këtu është rritur që në ato vite. Ka punuar në njëfarë ndërmarrjeje, nuk e di në cilën, por kjo gjithsesi më nuk ka rëndësi. Tash e sa vite komshikja ime është në pension, edhe pse nuk është shumë plakë. Nganjëherë mendoj se ajo në fakt nuk është shumë më e madhe se unë. Mbase për të të gjithë mendojnë se është më e madhe, siç mendojnë për mua se jam më e vogël. Komshiken time disa e quajnë gjyshe, gjyshe e poshtër, thonë. Një mbrëmje në tarracë, ishim disa veta, derisa hanim djathtë të fortë dhe pinim verë, njëri tha, duhet të jemi më të qetë se po na del gjyshja. Kjo më trishtoi. Ai miku im mbase nuk e pati për të keq, mbase nuk kishte kurrfarë qëndrimi karshi komshikes sime, por ajo fjali m’u ngul në zemër. Më erdhi të shkoja menjëherë tek ajo dhe t’i thosha, Më falni. Por nuk shkova, vazhduam të shoqërohemi, muzgu tashmë kishte rënë, nga kodra ndriçonte kryqi, detin e kishim më afër se kryqin, nuk e shihnim, por ishim të qetë me praninë e tij. Kapakët e komshikes ishin të mbyllur. Mbase kishte pirë tableta dhe po përpiqej të flinte.
Mëngjesin tjetër përsëri njëjtë, gërryerje, goditje, derdhje e ujit, përplasje kinse e paqëllimtë për dritaret e mia.
Mendoj t’i hap kapakët dhe të ulërij, deri kur kështu?! Por e di se nuk do ta bëj këtë. Do të ngrihem nga krevati, të bëj kafen, ta mbërthej filxhanin e madh me të dy duart dhe në brekë të ngushta të dal në tarracë, përpara punëtorëve të Entit. Ata do të më shikojnë me lakmi. Mbase ndonjëri prej tyre do të pyesë a ishte bash babai im ai që kishte urdhëruar të pastroheshin ato fshatra, por atë nuk e priti, as fshatrat e pastruar, as gjykatën e pastër. Vdekja i erdhi më shpejt. Ndiej një lumturi që më përshkon kur mendoj për kockat e tij, me qindra kilometra larg. Kurrë nuk më ka munguar, mungesa e tij më sjell prehje. Jeta ime është e qetë. Mbase në fytyrë më shihet se ai ishte babai im. Fus dorën në brekë, një punëtor më dallon dhe e kthen kokën nga kryqi. Por pas dy sekondash shikimi i tij fiksohet mes këmbëve të mia. A do të kishte qenë kështu sikur babai im të qe gjallë? Pika në tru është pika më e madhe e lumturisë në jetën time.
Dëgjoj hapat e sforcuar dhe e shoh. Mbrëmë ishte qetë, duket të jenë lodhur, them. Po, thotë ajo dhe më shikon. Në sytë e saj nuk shoh nëse më do, edhe pse e di. Komshikja ime e di se unë vij nga ana tjetër, siç e di edhe unë se burrin e saj e kishte mbytur granata, ato vite kur ajo ende ishte e re dhe punonte në ndërmarrje. Ato vite kur babai im urdhëroi pastrimin e fshatrave. E la në vend. Granata nga kodra nga e cila tash na shikon kryqi. Komshikja mbeti vetëm me të bijën. E di se edhe bijën e saj e mori deti ndërsa po lexonte libër atë ditë. E di se ajo e di se unë i di të gjitha këto. Nuk do të flasim për këtë, ç’e do? Komshikja ime do të ujisë kopshtin çdo mëngjes, unë do të ngrihem dhe t’u shfaqem punëtorëve të Entit. Ata do të m’i shikojnë këmbët dhe mesin e tyre. Deti nganjëherë do të jetë i qetë, nganjëherë plot dallga. Anijet do t’i hapin tanket e tyre dhe nga deti ynë do të bëjnë sallatë ruse. Selvitë ende do të dëshmojnë për krejt këtë. Ai kryq në kodër natën do të na i tregojë dhëmbët. Në kafeteri, prapa perdeve të lëshuara, do të këndojë nganjëherë qetë, nganjëherë më zëshëm, Ja nemam drugi dom, osim doma u srcu tvom[3].
Nisem drejt qytetit. Dita është me diell. Vendos se të gjitha obligimet mund të presin. Shikoj shtëpitë e vjetra prej guri të përqafuara nga lulet kacavjerrëse. Edhe unë dua të kem një shtëpi të tillë. Lëshohem në park dhe për pak jam tek ai vend nga i cili dallga e mori të bijën e komshikes. Zhvishem dhe futem në det.
Qyteti është gjithnjë e më larg, deti më merr në përqafim.
Përkthim: Qerim Ondozi
[1] Është e djel dhe gjithçka ta kujton lumturinë
[2] Ajo qan ai e përqafon me butësi, për ta më nuk ka lumturi
[3] Unë shtëpi tjetër nuk kam, pos shtëpisë në zemrën tënde
Bojan Krivokapiq
Bojan Krivokapiq (1985) ka botuar: "Trči Lilit, zapinju demoni" (tregime), "Žoharov let" (poezi), "Proleće se na put sprema" (roman) dhe "Gnezdo dečaka" (poezi). Shumë herë është shpërblyer për krijimtari letrare. Për romanin "Proleće se na put sprema" në vitin 2018 mori çmimin Mirko Kovač për veprën më të mirë të autorit të ri në Serbi, Bosnje e Hercegovinë, Kroaci dhe Mal të Zi. Tekstet e tij letrare janë përkthyer në italishte, gjermanishte, hungarishte, shqipe e anglishte. Ai mban punëtori për shkrim kreativ. Jeton në Novi Sad dhe herë pas here në Dubrovnik.
Kontakt: bojankrivokapic.com
ažurirano: 24/09/21
