Фертик

Лидија Дедуш

Поминував уште еднаш, ставка по ставка.

1. ЕКВ – Дум дум, касета
2. Алан Форд, Марти Мистерија, Дилан Дог, Загор – по еден број
3. Вокмен и неколку резервни батерии што ги криев три месеци очекувајќи ја можноста за овој миг
4. Дезодоранс што мириса и намачкан на испотени пазуви
5. Руждиевата „Деца на полноќта“, која не стигнав да ја вратам во библиотеката пред да изгори.

„И тоа е сѐ?“, ме праша старата.

„Сѐ“, реков.

„А алишта?“

„Па рече најосновното!“

„Ти изгледа мислиш гола да одиш по светот“, рече уморно.

Целата облека и онака ни смрдеше на подрум, зашто еден месец поминавме речиси без дневно светло. Седум четиричлени семејства во просторија без прозорци, ноќе и дење. Влагата ни се вовлече во кожата и коските, а вода за миење немаше. И да имаше, немаше да го измие мирисот.

Седум семејства, дваесет и осуммина луѓе. Пред „сето ова“, се поздравувавме само во лифтот. А сега, притиснати во „сето ова“, кое го кажувавме како еуфемизам за да не мора да го кажеме страшниот збор што почнува на В, чмаевме во подрумот како едно. И кога некој ќе излезеше од подрумот, страхувавме и чекавме да се врати, како да чекаме некој свој, роден.

Порано мислев дека ќе станам нешто друго. Некој луд и сосема спротивен од своите старци. Трејдмарк на семејството, по којшто моите старци ќе ги запираат низ град и ќе ги прашуваат за мене, а сестра ми ќе ја спомнуваат по „ова е сестрата на таа и таа, а бе, ја знаеш, позната е по тоа и тоа“. А сега имав мемлива облека и страв.

Во собата беше мрак. Иако беше на само пола метар од мене, не можев да ѝ го видам лицето на старата. Но енергијата што ја испраќаше предизвикуваше во мене нервоза и страв и по тоа знаев дека ништо не чини. Беше вџашена. Вадеше од шкафот и на креветот ставаше гаќи, чорапи, зелена маица со качулка и долги ракави, една со кратки ракави што ми ја одбра на попуст по свој вкус. А никогаш немаше вкус. Ми купуваше, а јас ги мразев, џемперчиња и комбинезонки од широк сомот во гомнести бои, јакни со потполнки за госпоѓи и долчевити од ангора што ме боцкаа, па се чешав по целото тело и правев красти што не смеев да ѝ ги покажам зашто веднаш ќе направеше фрка. Едноставно не конташе. Ги мразев тие алишта и бев алергична на нив. Метафорички. А таа упорно ги купуваше затоа што ѝ беше важно да држи до стандардот, до квалитетот, како што велеше. „Види колку е квалитетно ова“, ќе речеше. „Нема да ги купуваме тие микимаус маици што се кинат за три дена, ова можеш да го носиш и догодина.“

Во дневната соба чекаше сестра ми со својот попис и со работите.

„Дај да видам што си зела ти“, ѝ реков на сестра ми и ја раширив торбата. Нејзините работи веќе беа спакувани на дното. Отсекогаш ме нервираше со својот ред и со точноста.

1. Маскара
2. Кармин за усни – седефест
3. Руменило
4. Пудра
5. Писмото од Хикмет

Писмото од Хикмет во кое ѝ пишува за љубовта што ги споила, а сега ги разделува, како ќе ја чека, како и тој наскоро ќе излезе и ќе ја пронајде каде и да е. Мислеше дека не знам. А сѐ имав прочитано. „Љубена моја би сакал да сме стално заједно ама мојава глава се колеба во облаци црни и тије стално ме пратат облаците ми го замаглуваат мојот поглед.“

Го видов еднаш. Убав и неписмен. Немаше одговор на прашањето која книга му е омилена.

„Само шминка носиш?“, ја прашав.

„Да, и?“

„Што ќе ти е шминка, имаш дечко.“

„Па, не сум мртва“, ми одговори студено, како да е.

Почнав, врз нејзините, да ги пакувам своите работи. Патната торба беше навистина мала, останата од времињата кога стариот одеше на службени викенд-патувања и кога служеше за ни премногу, ни премалку, тамам за работите што требаше да ги носи во хотелот:

1. Резервни гаќи
2. Чорапи
3. Штека „Југославија“
4. Апарат за бричење
5. Резервна кошула
6. Четкичка и паста за заби

и фертик.

Секогаш на крајот беше фертик, така го завршуваше стариот секој попис.

Готово.

Често, затоа што мислеше дека тоа ни е смешно, ја раскажуваше анегдотата за некој лик од родното село, кој одел во општината да си ги пријави четирите деца. Франц, Павле, Јоже, Штеф и фертик, рекол, па општинарите во книгите го вовеле и петтото дете – Фертик. Не ни беше смешно, ама се смеевме од пристојност.

Сега сестра ми со нозете ја опфати наполу полната торба во која можеше да собере уште по нешто, ама ниедна од нас веќе не се грижеше. Старата воздивна: „Добро, и онака одите само на две недели. Работите ви се овде, кога ќе се смири сето ова…“

Кога ќе се смири сето ова. Сите тоа зборуваа. „А бе, што се секирате, нема ова долго да трае, еден месец максимално.“ Се обидував да не мислам на сѐ што оставам зад себе.

Книгите.

Плочите. Тамам ги добив Токинг хедс кога ја укинаа струјата.

Албумите со сликички.

Стриповите.

Дневниците во кои пишував баналности како „го видов А. и срцето ми затрепери од среќа.“ Глупачка.

Писмата што Милица и јас ги разменувавме на распуст кога таа ќе отидеше кај тетка си во Белград, а јас кај баба ми во Вараждин.

Касетите на кои ја снимав музиката од радио. Ако некој подоцна ги нашол и ги слушал, можел да види во што сум се претворала. Од симпатична слушателка на Витни Хјустон и Кајли Миног во налутена панкерка wannabe на која последната преснимена компилација од Секс пистолс, Клеш и Смитс толку се излижала што пукнала, ама успеав да ја залепам со селотејп и продолжив да ја слушам.

Се чувствував одвратно. Ми се повраќаше. Од дното на газот во нозете и рацете, накај главата, се ширеше во бранови. Како во самата себе да ќе се струполам. Најлошо ми беше во цревата. Истовремено и ми се мочаше. Години потоа психијатрите ќе ми речат дека е тоа тегоба предизвикана од траума. Сеедно, не сакав да покажам како се чувствувам. Старата покажуваше за сите три. Сестра ми беше ладна како шприцер, барем кон надвор. Таква беше отсекогаш. Камено лице. Само еднаш ја имав видено да плаче, кога стариот поради прегласната музика ни влета во собата, па со многу галама ја извлече плочата од грамофонот и ја скрши на коленото. Следниот ден купи нова, ама никогаш не ни се извини.

Беше мирна ноќ, каква што немавме во последните четири месеци. Од далечината допираше повремено пушкарење, предалечно за да се грижиме. Наслушнував и чекав да го чујам тропкањето по радијаторот во бањата, знак дека Милица е будна и дека ми посакува среќен пат. Некогаш живееше над мене. Во нормалните времиња, пред да почне сето ова, ги имавме своите знаци за разбирање. Свој код. Пет малечки удари значеше „тука сум, дали си и ти“. Два врзани удари значеа „дома ли ти се старците“. Два раздвоени удари беа знак дека не се, само еден дека се. Ако тропнеше двапати раздвоено, јас одев кај неа, и обратно. Горе сега живееше ново семејство. Милица со своите отиде во Белград кога запука. Ние им ги сушевме алиштата по радијаторите, зашто немаше време за нормално пакување. Ни за поздрав. Ги држев в раце нејзините гаќи и плачев.

Седнав во вецето и одолговлекував надевајќи се дека ќе му задоцниме и на Војо и за автобусот и за новиот живот што нѐ чекаше. Мене не можеше да ме прелаже лажниот оптимизам дека сето ова ќе се смири и дека, за две недели максимално, ќе се вратиме дома. Премногу крв упатуваше на тоа дека нема. Впрочем, и на Милица нејзините мислеа дека одат на две недели. Не сакав да го кажам тоа пред старата. Таа го среди Војо, таа ќе нѐ испрати на автобус. Таа ќе се врати ваму и три години секој ден ќе чека некој да ѝ јави дали децата воопшто излегле живи од градот.

Вецето беше затнато зашто со недели немаше вода. Ја носевме во канистри од централното место во квартот каде што, еднаш неделно, доаѓаше камион. Еднаш старата ја немаше со саати. Мислевме дека ја скинал снајпер. Кога дојде, околу вратот имаше гајтан со два канистри по пет литри и уште толку во рацете. Да имаше сто раце, немаше да биде доволно. Велеше дека во вецето гомната се засушиле во вертикала и дека веќе ни Господ Бог нема да ги исчисти. „Ти ебам Господ“, ќе речеше, „ако не ме убие оној од ридот, ќе ме убие овој од гомнава.“

Сега во торбата ни пикна неколку влошки, две крпи и продолжи да се врти по станот како мува без глава зашто „сѐ би требало, а ништо не собира“.

Уште беше ноќ кога стигна Војо – војникот што требаше да нѐ префрли на Ступ. Оттаму одеа два автобуси со кои требаше да одјебеме одовде. Од оваа нечија војна. Од нас до Ступ требаше да вози преку стотка цик-цак. Инаку, отиде главата од снајперот.

Не многу постар од сестра ми, во маскирна униформа, со мрсна коса, Војо рече: „Шибаме одма. За пола саат ќе биде ден и ќе нѐ види оној одозгора.“ Мама нѐ бакна двете. Во очите, како капки во инфузија, ѝ пупеа солзи, ама остана прибрана. Ги зеде клучевите, се потапка по џебот како да проверува дали си го зела животот, и рече: „Одиме!“

А мене во главата ми тргнаа зборовите:

‘And we’re not little children

And we know what we want

And the future is certain

Give us time to work it out’^[1]

И првпат сакав да ја прегрнам старата и да ѝ кажам дека не пречат грдите џемперчиња. И дека стариот ќе се врати. И дека сето ова ќе помине. И ја пикнав раката в џеб за видам дали тој попис е тука. Без него не одам.

Пишуваше:

1. Чичко Ибро
2. Чичко Пајо
3. Комшијата Тадиќ
4. Комшијата Ацо
5. Стариот мој.

Кој со последните атоми храброст одоздола климаво допишал:

И фертик.

Превод: Ѓоко Здравески

* Фертик – Германизам што значи подготвено, готово (заб. на прев.).

^[1] Talking Heads, Road to Nowhere

  Лидија Дедуш

Лидија Дедуш е родена 1977 година. Напишала три збирки поезија и една драма, а работи врз роман и врз збирка кратка проза. За поезијата добила три награди, а текстовите ѝ се преведувани на англиски, француски, македонски, литвански и грчки јазик, и се објавувани во списанија во Хрватска, во регионот и во странство. Во 2022 година ја добила наградата на Хрватскиот народен театар во Загреб за најдобар современ драмски текст. Членка е на Хрватското друштво на писателите. Живее со два мачори, работи и пишува во Вараждин.

Kontakt: dollutkica@gmail.com, Facebook: erzsebethorko

ažurirano: 22/02/23