Весна Тодоровска
Декември. Завеан вторник. Стоев на раскрсницата кај Градскиот пазар, замотана во голем плетен шал, додека го чекав да пристигне колегата. Ноздрите ми се полнеа со мирис на пржени мекици, а кркорењето на цревата се зголемуваше. Ги удирав вкочанетите нозе една од друга за да ги загреам. Остинатото тело ми ја подгреваше нетрпеливоста. Знаев дека и во стариот голф е студено, ама барем немаше да стојам на заледениот тротоар.
Конечно, темносиниот автомобил застана пред мене. Се поднаведнав за да го здогледам познатиот лик на колегата Фатмир, кој само ми мавна со раката за да влезам внатре.
„Мерменѓес. Како си овој студено утро?“
Фатмир не ме ни погледна. Го стави во уста запалениот тутун и вешто се вклучи во хаотичниот сообраќај. Се навикнав на неговите јазични грешки.
„Добро сум, малку смрзнато, добро е што престана да вее.“
„Автопат сигурно е исчистен“, ми возврати поспано, зевајќи. „Али, не знам како ќе да буде до школу.“
Додека се возевме по автопатот, молчев. Неизвесноста за стигнување на работното место и двајцата нѐ мачеше. Чувствував страв што се оживотвори веднаш штом се исклучивме кај трите силоси за жито, кои како солитери се издигаа над белата земја.
Пред нас излегоа тројца војници. Обесените пушки, стиснати со двете раце, делумно вперени кон нас, ми го подзаледија телото, кое и онака утрово беше премрзнато.
„Каде сте тргнале?“, строго нѐ запраша највисокиот, кој претходно издаде наредба да излеземе од автомобилот и да се идентификуваме.
Стоев стуткана зад колегата, а стравот лебдеше како дух над нас. Можеби од таа причина се доближи уште еден од војниците и со попријатен глас ни објасни дека од селото ниту некој излегол ниту влегол утрото. „Ако морате на работа, тргнете пешки, оти ќе се заглавите во снегот со колата.“
Автомобилот остана да стои заедно со војниците и силосите и да стражари во снегот.
„Мораме да се појавиме на работното место.“ Фатмир за првпат ме погледна, упатувајќи ми поглед преполн со молба и продолжи да зборува:
„Јас ќе одам напред, ти стапнувај по моите стапки. Јас ќе го разгазувам снегот, а ти помалку ќе ги натопиш нозете.“
Кимнав со главата во знак на одобрување. Бавно се движевме. Нозете ни пропаѓаа до колениците во сувиот замрзнат снег. На секое згазнување се слушаше крцкање, а скрамата попушташе под притисокот на ногата. Фатмир беше низок, а искривеноста во ‘рбетот дополнително му го скусуваше телото. Одевме молкум. Целата снага на нашите тела беше насочена кон желбата да стигнеме побргу до училиштето. Во целата околина како да беа исчезнале звуците. Се слушаше само нашето бревтање. Дури и кучињата, кои секогаш трчаа и лаеја по колата кога се возевме, сега ги немаше.
Училишната зграда беше мало куќиче со две простории и едно мало ходниче што ги разделуваше. Нашето пристигнување со радост и неверување беше поздравено од прислужникот. Внатре беше топло. Премрзнати од студот, застанавме до ќумбето, кое баботеше од сувите дрва. На малото помошно масиче чашите за чај беа подготвени. Пиев лакомо. Со замрзнатите усни дував, а со дланките ја стегав затоплената чаша. Рацете ми ја крадеа топлината и ја менуваа бојата во темновиолетова. Двајцата мажи разговараа на албански. Разбирав по некој збор, па суштината ја сфатив: студено, многу снег, децата не се тука. Главната вест од прислужникот ја слушнав на македонски: на телевизија соопштиле дека наставата се прекинува и започнува зимскиот распуст.
Просторијата се исполни со мирис на влага, која испаруваше од нашата облека што полека се сушеше. За кратко време малото претсобје се исполни и со мирис на качак, кој мажите со задоволство го мотаа и го пушеа.
Ги засушивме панталоните, чевлите и се подготвивме за назад. Прислужникот стоеше на училишната врата, мавташе со раката во знак на поздрав и скоро видување. Полека, по истите стапки се вративме назад кај автомобилот. Високиот војник саркастично нѐ погледна. Неговите очи зборуваа: нели ви кажав. Другите, со главите полувтурнати во шинелите, само кусо нѐ поздравија.
*
Станот беше едвај педесетина квадратни метри. Татко ми почина пред две илјади и првата. Мајка ми ја користеше неговата пензија. Животот ѝ беше посветен на семејството. Не беше зачудувачка предвреме остарената и висната кожа…
Живеевме многу скромно. Паметам, секое утро на училиште нѐ испраќаше со топол чај и неколку бисквити ставени во тацната од филџаните за кафе, со голема и искрена насмевка полна љубов.
Ги паметам очите на мајка ми полни со солзи кога брат ми го испрати во резервни војници. Глумеше храброст и, поднаместувајќи му ја војничката облека, го бакна и со растреперен глас му посака среќа, жив и здрав да се врати.
Ни среќа. Ни здрав. Ни жив. Брат ми беше еден од четворицата чиј автомобил нагази на мина. Дома ни донесоа лимен ковчег со тело, а на нашето прашање дали е цело, не добивме одговор.
Оттогаш поминаа три години. Сега сѐ е смирено, животот тече во соживот и разбирање.
Сликата на брат ми со црна, косо врзана лента, стои закачена на ѕидот спроти масата. Кога седевме на масата, неговиот поглед беше упатен кон нас. Често ја фаќав мајка ми како разговара со него, мислиш тој е тука, седи до неа и внимателно ја слуша. Во сѐ што работеше, пронаоѓаше некоја ситница за да ја поврзе со мртвиот. Постојано плетеше волнени чорапи, кои ги шараше со своите солзи. Се навикнав. Не ѝ префрлував. Само нежно ќе ја погалев по оседената коса и нежно ќе ја бакнев.
Од почит кон мртвиот, секогаш јадевме во тишина. Денеска, овој снежен вторник, кога предвреме започна зимскиот распуст, домашно подготвена зелка навлезе во моите ноздри.
*
Пролетта ги раззелени дрвјата и го врати земјиното шаренило. Вчера беше празник – Рамазан.
Јас и Фатмир се враќавме од работа. Пазарската гужва не ни дозволуваше побрзо движење. На семафорот сврте десно.
„Жена моја те покани да идеш код нас, знаеш празник, баклава, кафе да пиемо.“
Првпат влегов во албанска куќа. На вратата не пречека мала женичка со врзана темносина марама низ која ѕиркаа седите влакна.
„Букурие“, изговори нежно, прифаќајќи ми ги двете раце. Влеговме во мало сопче. Масата беше стокмена. Во исчекување на кафето, со погледот ја впивав внатрешноста на собата и колоритот на народниот вез што доминираше. Очите ми застанаа на врамена слика на младо момче со сини очи вперени кон масата. Ист лик ѕиркаше од повеќе неврамени слики зад стаклото од витрината.
„Нашиот син, единец, загина, знаеш кад беше докажување“, даде објаснување Фатмир, со глас чија растрепереност неуспешно ја контролираше.
Во ист момент Букурие влезе со подготвеното кафе.
„Млад отиде, не се њега нарадувамо.“ Растреперените раце ја нарушија привидната смиреност. Слушнала.
„Убавка“, нејзиното име на мојот јазик. Убава жена, со тага исцртана на лицето. Сините, бесјајни очи, преполни со скрб, како да бараат објаснување за болното минато. Полека, поднаведната, се сврте и, излегувајќи, со крајот од шамијата ги забриша влажните очи. Кога се врати, во рацете носеше здиплено платно. Го распосла пред моите очи за да уживам во уште едно парче навезена ракотворба.
„Помина, ама не се заборава, ама мора да се живи со димје (болка). Јас вака до касно у ноќ.“
Разговаравме како да се познаваме одамна. Во детали ми го објаснуваше процесот на настанувањето на една изработка. Сега јас бев ученичка, која учеше за црниот и за црвениот конец, тагата и надежта што тие ја симболизираа. Овојпат Везилка беше Букурие, мајка без син, мајка што своето чедо го оживуваше со конците во боја, преку шарениот вез што се раѓаше од нејзините раце.
„Треба да одам, мајка ми ќе се загрижи.“
На влезната капија, пред да излезам, Букурие ми ја поддаде навезената прекривка:
„Ова за тебе, сакам подарам.“
Претходно избришаните солзи ми го згрчија стомакот, но ова ме заболе до душа. Во неа го видов ликот на мајка ми.
Две жени, исти писанија, иста тага и солзи што исто болат.
*
Декември. Смрзнат вторник. Последен работен ден во оваа календарска година. Пред да го напуштам стариот голф, од торбата што ја стискав силно до мене, чиниш некој ќе ми ја грабне, ги извадив замотаните плетени чорапи од мајка ми. Срамежливо се свртев кон Фатмир.
„Оваа е подарок за тебе и за Букурие. Мајка ми Ве поздравува. Се надевам ќе ги носите како што ние го местиме чаршафот на масата.“
Излегов од автомобилот и му мавнав со раката.
*
Велигден. Ни доаѓаат на гости Букурие и Фатмир.
По долго време вистинска насмевка на лицето на мама.
Весна Тодоровска
Весна Тодоровска, родена 1970 година во Куманово, каде што живее и работи. Успешна на приватен и на професионален план. Дваесет и тригодишна кариера исполнета со многу обуки, награди со учениците. Дипломирала 1995 година на групата Македонски јазик на Филолошки факултет. Пишува проза и поезија. Расказот е прв нејзин објавен пишан текст. Се недева дека наскоро ќе објави и стихозбирка. Онаа што ја води во животот е мислата „Искачи се на планината не за да те види светот, туку за ти да го видиш него“.
ažurirano: 20/02/23
