Дражана Марковиќ Крезиќ
В мугри, кога над куќата на баба ми небото, сѐ уште виолетово од ноќната свежина, а сонцето некаде таму одзади, на другата страна од Грмеч, веќе го најавуваше доаѓањето на денот, мојот петел Грахо од врвот на крошната на јаболкницата, баш од гранката што ја гледам од својот кревет, го најавуваше новиот ден со упорно кукуригање, ѕвонливо и продорно, а за мене строго и нестрпливо. Тоа ни беше таен знак – мене да скокнам од креветот и да седнам на дрвената клупичка на прозорецот до мојата соба, а на Грахо, кога ќе ме види мене, уште еднаш да кукуригне, сега весело, па шушкајќи со крилјата во лет да се спушти од гранката кај мене в скут, сиот разбушавен. Тука се смируваше и малку дремнуваше.
Дремеше Грахо и ова утро спокојно во мојот скут додека полека, да не го разбудам, му ги мазнев граорестите пера, перја и пердуви и, како првпат да ги гледам, со чудење им се воодушевував на боите, кои се прелеваа на сонцето, кое полека ѕиркаше над зашуменото ритче. Грахо го одбрав како подарок за својот петти роденден, помеѓу сите пилиња што претходната година ги изведе кокошката Билка.
Остриот звук на телефонот ја распара тишината на нашето мрзливо утро. И Грахо и јас скокнавме. Мајка ми Зехра веќе беше во ходникот и разговараше по телефон. Чув дека и баба ми Милева прашува дали е тоа Дане. Дане е татко ми, кој си заминал уште кога сум била бебе. Некогаш ќе се појавеше одеднаш да нѐ испогушка сите, да ми каже дека сум негова сјајна ѕвездичка, мама и баба наглас да плачат и после долго, долго во ноќта, со мама да зборува и зборува. Утрото кога ќе се разбудам, веќе не е тука.
Со глава потпрена на вратата, чув како мама плаче и липа. И баба плачеше со неа. Малку попосле мама дојде в соба и ми рече дека треба веднаш по појадокот да се подготвиме за пат, дека ние двете одиме кај тато во Белград и дека таму ќе го прославиме мојот шести роденден. Ја прашав зошто ѝ се очите толку црвени и подуени, таа рече дека синоќа ја убил провевот во ходникот.
Некако насила ја испив шолјата пена што баба секое утро ја собираше баш за мене од жешкото млеко и на која секогаш ѝ се радував. Почнав да си ги пакувам работите. Секако, Грахо е мојата прва работа! Барам од баба корпа за него, а баба вели дека петелот останува кај неа на село и дека ќе ме чека тука. Плачејќи одам да ја молам мама да го земеме и Грахо, ѝ велам дека и јас ќе останам на село ако Грахо не доаѓа со нас. Ја молев, а таа набрзина ги собираше нашите работи низ куќата и беше многу сериозна и целото тоа утро како да не ме ни чу, ни виде. Никогаш го немав видено лицето на мама со толку вкочанет поглед да гледа, а да не може да види, и да слуша, а да не може да чуе. Побегнав плачејќи, отрчав до Грахо, седнав на тревата зад куќата, се потпрев на стеблото од јаболкницата и така плачејќи заспав. Мама ме разбуди и ми рече дека сѐ што е најважно ставила во „стоеденот“ и одиме уште да се поздравиме со баба и тргнуваме на пат. Не смеев да ја погледнам в лице, да ги видам нејзините вкочанети очи, а ниту пак да ја молам да го земеме Грахо. Баба стоеше кај колата ширејќи ги рацете кон нас. Како што се приближувавме, сѐ повеќе и повеќе плачевме; баба по нас, мама по баба, а јас по Грахо.
Баба ме зеде в скут, па ја прегрна и мама. Така прегрнати долго стоевме, молчејќи. Некако сите три бевме потпрени со главите една на друга, секоја на своите мисли, сѐ додека просторот околу нас не го пресече ѕвонливото, радосно и гордо кукуригање на Грахо. Погледнувам и зад рамената на баба гледам – на задното седиште од колата е шарената корпа на баба, во која често собирав јајца по дворот, а во неа се сместил Грахо! Не можев да верувам, ги погледнувам баба и мама, двете се смеат и плачат истовремено и двете ме гушкаат. Помислив дека сето тоа е сон и дека не се случува во стварноста, зашто лицето на мама е сега, иако уплакано, толку убаво и благо и нема ни трага од онаа вкочанетост од изутрина и гледам дека ме гледа и гледам дека ме слуша, а баба веќе не зборува дека Грахо ќе остане кај неа. Само да не ме разбуди некој од сонов.
И не, не беше сон!
Еве веќе патуваме, Грахо не се слуша, дреме и ужива во изобилството пченка со трева што му ги подготвила баба, радиото свири некои песни за мене непознати. Ја прашувам мама дали дедо Хасан ќе ми дојде во Белград. Мама вели дека сигурно ќе дојде и дека му напишала писмо затоа што телефоните со Бихаќ не работат, и дека тоа писмо поп Миленко ќе му го однесе утре. Ја прашувам мама дали поп Миленко станал поштар, а мама вели дека нема веќе поштари.
Сега ни на радио нема веќе песни, постојано најавуваат дека почнала некоја бура некаде во некоја краина.
Мама ми вели: Унче, погледни го Грмеч колку е моќен, дава сила и кога ни е тешко да не се плашиме.
Се вртам и гледам!
Стариот Грмеч снажно ни мавта со своите шуми,
ни ги намирисува патиштата со своите треви,
на овчарите им наредил да ни ја свират Босно моја со своите шупелки
и сите стада сложно со ек ѕвонат со своите ѕвона,
ги натерал птиците да летаат со нас,
и зад нас,
своите деца,
а да ни бидат среќни патиштата
пролева вода по потоците и брзаците.
Превод: Ѓоко Здравески
Дражана Марковиќ Крезиќ
Дражана Марковиќ Крезиќ е родена 1956 година во Мостар. Детството го поминала во Дувно, сега Томиславград, и го смета за свој роден крај. Завршила студии по архитектура на Архитектонско-урбанистичкиот факултет во Сараево. Како архитект работела во Мостар, Дувно, Хамбург, Грац, Самобор и Загреб. Мајка е на две возрасни ќерки. Се бори за женските права и за еднаквост на сите. Сега живее и работи во Загреб и Мостар. Растејќи во Дувно, мала средина тогаш на тромеѓето помеѓу Босна и Херцеговина и Далмација, ги засакала книгите.
ažurirano: 23/02/23
