Vera Kalin
Dëgjoj trokitjen e gishtave të mi në derën e vjetër të ngritur para meje. Ai jeton në një ndërtesë të ulët me një fasadë të rrudhur dhe dritare të verbra rreth të cilave derdhet grimi nga lagështia dhe myku. Viteve të kaluara shpeshherë kaloja pranë kësaj ndërtese, por kurrë nuk hyra brenda mes mureve të saj të ftohtë të shkarravitur me stilolapsа dhe ngjyra. Tani, më në fund, jam këtu, i ndalur në pragun e saj.
Pyes veten kur të më shohin, a do t’i njohin sytë e mi të përhitur, të fshehur gjithmonë prapa kapakëve të përgjumur, që nëna më thotë se i kam trashëguar nga babi. Kujtimi për babin më shtyn ta pyes veten nëse ai më sheh prej diku, a e kishte aprovuar këtë. Tundi kokën për ta larguar mendimin, duke u kujtuar se këtë e bëj për të.
Prapa mureve dëgjohen hapat e dikujt. Pas një çasti kërcet dorëza.
„Mirëdita“, them, duke mos pritur që gruaja e cila ma hapi derën ta shfaqë fytyrën deri në fund.
„Po?“, thotë ajo.
„Unë jam Dragani“, thotë, „u dëgjuam të hënën.“
„A, ju jeni“, thotë dhe e liron rrugën. Flokët i kishte të mbledhura në një bisht të vogël, ndërsa bluza e tutëluar, pa një buton te qafa dhe një njollë e cila i ngjan pështymës, e lëshuar lirshëm mbi fundin i cili hapet deri në dysheme. „Hyni.“
Hyj në një korridor të ngushtë me këpucë të hedhura në të gjitha anët. Nisem të zbathem, por ajo më pengon ta bëj këtë.
„Gjithsesi është për t’u pastruar“, më thotë.
Pa i zbathur këpucët e ndjek atë në një dhomë e cila, nga ajo që mund ta vërej – shporet në kënd, tavolinë katrore me këmbëza të qëruara, kauç me jastëkë të grisur dhe një taburet i vogël mbi të cilin ka disa gazeta – konkludoj se është dhoma e ditës së bashku me kuzhinën.
„Do kafe?“, më pyet dhe unë, i ndalur para një dollapi në të cilin janë vendosur disa korniza me fotografi rreth tavllës së kristaltë të mbushur me para të imëta, nuk përgjigjem. Shikoj dy të rinjtë të fotografuar në dasmën e vet, pastaj fytyrat e njëjta të skuqura të ulura në ndonjë plazh me një fëmijë të dobët në përqafim, pastaj burrin e ulur prapa një tavoline pune, me stilolaps në dorë. Supozoj se janë ata, gjyshja dhe gjyshi. Kurrë deri më tani nuk i kam parë e as që kam mundur t’i paramendoj se si duken – nëna njëherë moti më tregoi se kur babi është larguar nga shtëpia, s’ka marrë me vete asgjë që do t’ia kujtojë prindërit apo fëmijërinë. Atëherë më bie në sy fotografia e palosur në pjesën e prapme të dollapit. E ngrita dhe e shikoj babin, me siguri dhjetëvjeçar, i ndalur para një burri të lartë me bark të rrumbullakët, i cili, supozoj, është gjyshi. Të dy qeshin, ndërsa në duar mbajnë një peshk të madh, ende të kapur në grep.
„Kështu e gjeta“, më thotë gruaja e cila ishte ndalur pranë meje, e unë nuk e kisha vërejtur. „Nuk është puna ime dhe e lashë.“
„Si është ai?“, pyeta.
Ajo i ngriti supet.
„Do ta shohësh tani apo së pari të pimë kafe?“, më pyet.
E ndiej se si mbi atë vend ku gjithmonë kam menduar se gjendet shpirti, më ngjitet barra si një rrëshirë e dendur.
„Sidoqoftë“, them, por gruaja e vëren se dua sa më shpejt ta përfundoj atë për të cilën kam ardhur dhe e thotë një „hajde“ dhe më çon në dhomën tjetër.
Kërcet dera e dhomës.
„Je duke fjetur?“, pyet gruaja, duke shikuar nga dera. Nga atje, në vend të përgjigjes, dëgjohet ofshamë. „Ke mysafirë“, thotë ajo dhe kthehet nga unë. „Hyr“, më thotë. „Nëse duhet diçka, më thirr.“
Tunda kokën dhe e prita të largohet para se të marr frymë disa herë dhe të hyj në dhomë. Brenda është errët, drita e diellit mezi hyn nëpër vrimat e roletave të lëshuara. Vjen era frymë njeriu, djersë dhe ilaçe. E shikoj krevatin nën dritare dhe për një çast e ndiej se si rrëshira gjithnjë e më shumë ma shtrëngon shpirtin.
Afrohem më afër dhe ulëm në kënd, pranë trupit katror të mbuluar me çarçafë të tutëluar. Më dridhet dora derisa e vendos mbi dorën e vjetër me njolla e cila del nga çarçafi.
Ai i hapi sytë. Në ta e vërej të njëjtën ngjyrë të përhitur të lëkundur në djep të gërshetuar nga qerpikë të yndyrshme që dalin nga kapakët e thellë, gjysmë të mbyllur. Për një çast më duket sikur i shikoj sytë e babit, në të cilët derisa ishte gjallë mund ta shihja pasqyrimin e tërë botës.
„Mirëdita, gjysh“, ia dola të flas.
Vetullat i shtrembërohen në ballë, nga befasia, nga gëzimi, nga çfarëdo qoftë, nuk ia dal ta vlerësoj, por mendova se ky duhet të jetë lehtësim që dikush më në fund ka ardhur ta vizitojë, pas aq shumë vitesh ndarje dhe aq shumë vitesh vetmi.
„Mirë dukesh“, e gënjej, duke supozuar se ka kaluar një kohë e gjatë që kur është ndalur para pasqyrës dhe e ka takuar shikimin e vet, me të njëjtën ngjyrë me atë me të cilin tani e mbuloj përsëri.
„E, unë? Mjaft jam rritur, a po?“, them, duke e kuptuar menjëherë se sa i marrë dukem para këtij njeriu i cili kurrë më parë nuk më ka parë, i cili nuk e di se a ka qenë i vetëdijshëm për ekzistimin tim para kësaj dite. Nuk e di saktë ç’ka ndodhur, sepse nëna nuk dëshiron shumë të më rrëfejë, as unë nuk dëshiroj shumë të pyes, por e di se gjyshi së pari është hidhëruar se pse babi nuk ka dashur të luftojë. „Nuk dua të vras njerëz të cilët deri dje i kam pasur shokë“, ka thënë, dhe kur gjyshi ka filluar ta kundërshtojë, babi i ka mbledhur plaçkat dhe është larguar. Kur ka përfunduar lufta, babi ka tentuar të kthehet në shtëpi, por gjyshi nuk ia ka hapur derën, sepse aq më shumë është hidhëruar që ky ka marrë për grua nga ana e armiqve, madje me fe tjetër. Nëna më tregoi se britmat e gjyshes pas të birit prapa derës së mbyllur një kohë të gjatë e kanë ndjekur babin në gjumë.
„Së shpejti do ta kryej fakultetin“, i them. „Herën tjetër kur do të vij, kam për të të marrë për të festuar. Mund të shkojmë edhe në peshkim nëse do.“
Goja e gjyshit lëviz. E hap, por nga ajo del vetëm një frymëmarrje e rëndë. Duke menduar se dëshiron të thotë diçka dhe e ka vështirë të flasë me zë, afrohem dhe përulem para fytyrës së tij. Buzët e tij mblidhen edhe më shumë dhe për një çast më duket se do të qeshë, por, në vend të kësaj, vetëm një çast më vonë, e ndjej pështymën e tij se si më rrëshqet nëpër fytyrë.
Ia lëshoj dorën dhe me gishtat që dridhen e prek fytyrën pa e besuar. Gishtat më zhyten në shkumën nga hidhërimi i mbledhur.
E shikoj gjyshin. Gojën ende e ka të rrudhur, ndërsa mes syve i është mbledhur hidhërimi.
„Shpresoja se nuk do të jetë kështu“, thashë dhe i ngrita supet. „Vetëm desha të të them se jemi mirë. Ke të fala nga nëna dhe të dëshiron shërim të shpejtë.“
Gjyshi nuk flet, vetëm mrrolet dhe i kapsallit sytë, me qerpikët mbulon dhe hap sytë e thatë.
„Mua më takonte ta provoj“, qeshem me hidhësi dhe ngrihem nga krevati.
Para se të dal, kthehem prapa dhe edhe një herë shikoj në trupin e tij të shtrirë në këndin e dhomës.
„Çfarëdo që të bësh, ti je gjyshi im dhe unë të dua dhe këtë asgjë s’do ta ndërrojë“, i them. „Nuk vij më“, vazhdoj. „Por, dëshiroj ta dish këtë.“
Më duket se i dëgjoj të zezat e tij se si plasariten nëpërmjet një fryme të rëndë. Por, nuk mund të jem i sigurt se vërtet është kështu.
Dal nga dhoma dhe e mbyll derën prapa vetes.
Gruaja e cila më priti sillet rreth shporetit dhe e bën drekën.
„Aq?“, më pyet kur hyra në dhomën e ditës.
„Më doli një punë, duhet të shkoj“, i them.
„As kafe nuk pimë.“
„Do të vij tjetër herë“, i them, e ajo më buzëqeshet, duke mos e kapur gënjeshtrën time.
„Të të jap një ombrellë, filloi të bjerë shi“, më thotë dhe largohet diku.
Derisa ajo kërkon, ndalem para dollapit dhe e shikoj atë çast të ngrirë lumturie, të ruajtur në dy buzëqeshjet e hapura mbi gojën e hapur të peshkut në grep. Pa u menduar dy herë, duke i dëgjuar hapat e saj, e marr fotografinë dhe e vë nën këmishë.
„Ja“, më thotë ajo dhe më jep një ombrellë të zezë gjysmë të thyer.
„Falemnderit“, them, ia jap dorën për t’u përshëndetur dhe dal nga ai vend pa rreze dielli.
Kur arrita në shtëpi, e gjeta nënën si e shtron tavolinën. Shkoj të zhvishem dhe ta laj fytyrën para se të ulem në karrigen përballë saj.
„Ku ishe?”, më pyeti.
Heshti, i pasigurt a t’i tregoj. Nëna tërë jetën e fajëson veten për vendimin e babit, edhe pse përderisa ishte gjallë, ai vazhdimisht ia përsëriste se nuk është faji i saj. Më duket se goditjen më të madhe e mori kur u telefonoi për t’i thirrur për varrim, ndërsa gjyshi pa e dëgjuar deri në fund ia mbylli telefonin.
„Isha te gjyshi“, i them megjithatë, duke mbushur pjatën me supë.
I rrëshqet luga nga dora, e cila i përplaset për tavoline.
„Te gjyshi?“, e përsërit, sikur dëshiron të sigurohet se e flas të vërtetën.
E nxjerr fotografinë dhe e vendos mbi tavolinë para saj.
„Të bëri të fala“, i them. „Më tha se i vjen keq.“
Nënës fillon fryma me shpejtësi t’i qarkullon nëpër nofulla. E merr kornizën në duar dhe e shikon.
„Gjyshi ta dha?“, thotë, me bebëzat e fshehura prapa një shtrese me lot.
„Po“, i them.
Ajo çohet në këmbë, ndalet para raftit të televizorit dhe e vë kornizën pranë fotografisë sime të maturës. Për një kohë rri në këmbë dhe me shikimin e përlotur e ledhaton fytyrën e babit në fotografi. Pastaj kthehet nga unë, ndërsa mes faqeve, si një yll në rënie, i shkëlqen një buzëqeshje e vogël dhe me atë vijë pak të shtrembët në çast vizaton një skicë të idesë sime për lumturi.
Ndonjëherë, them në vete, më mirë është njeriu ta heshtë të vërtetën. Sidomos nëse kjo heshtje e përfundon atë luftë që nuk është imja për ta bërë.
Tanimë nuk është as e saj.
Përkthim: Kreshnik Ajdini
Vera Kalin
(1994) është shkrimtare maqedonase e romaneve dhe tregimeve. Është fituese e çmimit për tregim të shkurtër të gazetës Nova Makedonija (2013) dhe Zhivko Çingo (2014). Tekstet e saj janë përkthyer në bullgarisht, anglisht, serbo-kroatisht dhe shqip dhe janë publikuar në disa përmbledhje dhe revista letrare. Është autore e romanit I pastrehu me orën e artë (2015) dhe e përmbledhjes së tregimeve Gjuetarët e xixëllonjave (2016). Fitoi çmimin shtetëror të Bibliotekës Popullore Universitare Shën Kliment Ohridski si autore më e lexuar në vend për vitin 2016.
Kontakti: verakalinn@gmail.com, https://www.facebook.com/verakalinn, https://twitter.com/verakalinn, https://mk.linkedin.com/in/verakalinn
ažurirano: 31/01/20
