Bozhidar Knezheviq
Hynë bashkë në kupenë e zbrazët, e bora mbeti jashtë. Borë madhore, serioze. Pa drita nëpër shtëpi, pa shtëpi, pa tokë rreth shtëpive. Vetëm borë. E cila nuk ndalet dhe bëhet edhe më serioze. Bardhësi. Dhe treni i cili lëviz nëpër bardhësi. Dhe nëpër errësirë, sepse është natë – edhe jashtë edhe brenda. Ndërsa ata flejnë. Të vetëm në kupe. Mund të kishin qenë edhe të vetëm në botë – ashtu flinin.
Po të ishin vërtetë njerëzit e fundit në trenin e fundit, do t’i kishte zënë gjumi menjëherë. Do t’i kishte zënë gjumi gjithsesi – po të mos vinte kontrolli i biletave dhe dy dogana. Por si mbetën vetëm dhe kur drita u fik… Ashtu e ka treni – pak treni, pak qetësuesi.
Hynë bashkë në kupenë e zbrazët dhe u ulën pranë dritares, njëri kundrejt tjetrit. Pa marrëveshje. Dy burra trupmëdhenj të heshtur të cilët nuk njihen, me pallta të ngjashme, secili me nga një valixhe, që duket e rëndë, me kapela me shenja të ekipit të njëjtë të bejsbollit të universitetit të Minesotës. Nuk e vërejtën se kishin kapela të njëjta. Dhe as që dinin diçka për bejsbollin. Por e panë se ishin ulur në mënyrë të njëjtë – ashtu me mëngë të mbështetur për muri pranë dritares. Thuajse i fshihnin.
Kishte edhe udhëtarë tjerë të cilët e fusnin kokën në kupe, por të gjithë vazhdonin tutje. Kur sheh dy njerëz me një dorë në kupe, ajo kupe, disi heshturazi, bëhet kupe për njerëz me një dorë, dhe nëse nuk bën pjesë në atë kategori – vazhdo tutje. Nuk është kjo as takt as mirëkuptim. Po ata njerëz në një turmë njerëzish do të ishin parkuar në parking për invalidë. Përgjatë invalidit tashmë të parkuar. Por treni është gati i zbrazët. (Për këtë dukuri ekziston një shpjegim relevant shkencor, por ai shpjegim, së bashku me shpjegimet tjera, e ka kapërcyer këtë kupe.)
Hynë bashkë në kupenë e zbrazët në Beograd – sepse ishte e zbrazët. Dhe u ulën. Në heshtje. Dhe vetëm atëherë e panë mëngën boshe të bashkëudhëtarit. Të tjerat i kuptuan duke i dëgjuar përgjigjet në pyetjet e konduktorit dhe doganierëve. E ajo që e kuptuan ashtu tërthorazi, u mjaftoi. Që të vazhdonin të heshtnin.
Dy bileta, klasa e dytë, për Zagreb. Konduktori mendon se udhëtojnë bashkë dhe biletat e tyre i mban pak më gjatë në dorë, ashtu, që t’i shikojë edhe njëherë. Por edhe ai hesht. E tillë është jeta prej konduktorësh – pavarësisht ç’gjëra bizare has, ti veç i kontrollon biletat dhe uron rrugë të mbarë. Më vonë do t’u tregonte kolegëve: „Njërëz në moshë, e ishin me rroba të njëjta, si binjakë. I vetmi dallim është se njërit i mungon dora e majtë, e tjetrit e djathta. Të ulur, kështu si unë e ti. Dhe po e shikonin njëri-tjetrin. Si në pasqyrë. Por, as edhe një fjalë s’e thanë. Hiç! Njërëz të tillë para lufte nuk kemi pasur.“
Menjëherë pas konduktorit – doganat. Njëra në dalje nga Serbia, tjetra në hyrje të Kroacisë. Pyetjet e njëjta, përgjigjet e njëjta, mjafton. Nga Beogradi për Zagreb, të dytë, njëri nga varrimi, tjetri në varrim. (Ashtu janë udhëtarët, njëdorësh, shumëkëmbësh, s’ka rëndësi – ose shkojnë diku, ose kthehen nga diku. Me trenin e njëjtë.) Edhe pasaportë të Serbisë edhe pasaportë të Kroacisë. Dhe po, hera e parë që po e kalonin kufirin nga paslufta. As tani nuk do ta kishin kaluar, por ai varrim… jo, jo, nuk ishte familje shumë e ngushtë, por kështu e ka rendi. E dorën e kishin humbur në luftë. Secili në anën e tij. Dhe rrinë bashkë në kupe, ashtu ndodhi.
Edhe nëse u kishte shkuar mendja të bisedonin, tani sigurisht se e kishin ndërruar mendjen. Armiq.
Dhe nuk e thanë asnjë fjalë. Mund të ishin urryer sadopak, por nuk ia dolën – i zuri gjumi. Dhe ëndërruan borën. Dhe gjakun në borë. Secili gjakun e vet. Njëra ëndërr me pasaportë të Serbisë, ëndrra tjetër me pasaportë të Kroacisë. E në të dyjat – bora e spërkatur me gjak. Madje edhe mund t’i ndërronin – nuk do ta vërenin. Bora është borë dhe është e dëshmuar shkencërisht se ajo bie në të dy anët e kufirit. Dhe as gjaku nuk ka pasaportë.
Por edhe do të mund të zgjoheshin. Së shpejti do të dalë dielli dhe nata do të zbresë nga treni. Prapa saj, si gjurmët e këpucëve, do të mbetet pak ndyrësi e zezë në borën rreth hekurudhës. Aq sa ta kundërshtojë bardhësinë e plotë. Ashtu e ka dimri në rrafshinë – toka këtu gjithmonë ia del të depërtojë në borë, si njollë e yndyrshme. Dhe gjithashtu kur pas një të hëneje fjolla-fjolla lind një e martë e rëndë, e shtypur me dy metra bardhësi (dhe era sjell edhe dy), dhe kur bëhet e qartë se toka nuk ka fuqi që të dalë nga poshtë përtej atyre katër metrave dhe që askush me çizmen e tij të përbaltur nuk mund ta prekë majën e kokës së tij, edhe atëherë, në pirgun më të madh gjithsesi lind vizatimi i bërë me urinën e ngrohtë. Në atë të verdhë, të sëmurë. Të formatit të madh. Si e tek, askush nuk e di. Nuk ka shpjegim shkencor. Siç nuk ka borë pa njolla.
Hynë bashkë në kupenë e zbrazët dhe i zuri gjumi. Dhe tani i zgjon tronditja e cila gati i rrëzon. Ashtu e kanë frenat – pak të ndalin, pak të vënë në lëvizje. (A kanë frenat shpjegim shkencor se pse janë të tillë? Kanë. Dhe si fillon ai shpjegim shkencor – me të sharë. Dhe ashtu edhe përfundon në shumë raste.)
Të zgjuar, shikojnë mbrapa. Drita, shtëpi, tokë – asgjë. Veç borë. Jashtë. E në kupe… tash mbase edhe u kruhet gjuha. Të paktën për atë të sharë. Por heshtin. (Ashtu e ka heshtja – sa më shumë që zgjat, aq më vështirë përfundon.)
Dhe pastaj dyert e kupesë hapen. Një njeri i zi, trupvogël, me një çantë të stërmadhe. I mban dorezat në dorë, flet shpejt dhe nuk pret shumë që të marrë përgjigje: „Pengesë. Pirg. Do të ketë aty… nuk e di. Pesë metra. Do t’u duhen dy ditë ta pastrojnë.
„Përshkova gjithë trenin, të gjithë do të shkojnë në këmbë në stacion. Do të ketë… nuk e di. Një kilometër.
„E ju këtë e keni nga lufta? Paj, po, tmerr. Mua nuk më morën. Fshihesha… nuk e di. Dy vjet. Nuk mund të luftojnë të gjithë, dikush edhe duhet të kontrabandojë. Apo jo? E nuk pushonin: Shko, duhet të shkosh, pjesëmarrja është e rëndësishme… Thuajse bëhej fjalë për olimpiadë. E kur jemi te olimpiada…“
Ua fut dorezat përpara hundëve.
„Zyrtare, për olimpiadën e ardhshme. Këtë, dimërore. Tridhjetë euro një palë.“
Bën pazar. E ata të dy heshtin.
„Nuk mund ta mbani valixhen në këtë të frohtë pa doreza. As dorën s’mund ta ndërroni.“
Asgjë. Heshtje.
„Mirë, njëzet. Për shkak se jeni shurdhmemecë. Dhe atë nëse i merrni të dytë. Qe, këtu i keni te ulësja, mund t’i prekni. Janë kineze por janë kualitet. Të nxehta, nuk e lëshojnë ujin, e këta rrathë olimpikë këtu sipër – ata janë fluoreshentë.“
Dy burra njëdorësh kapen për xhepi, kontrabanduesi pak tërhiqet. Kur i nxjerrin duart nga xhepi, në secilën dorë është nga një monedhë prej dhjetë eurosh. Pa shikuar, thuajse i kishin bërë gati më parë. Pastaj vetëm i lëshojnë paratë në ulëse. E dorezat i marrrin. Secili të veten. (Secila aleancë e mbështetur në numër çift të dorëzave është e shpjegueshme shkencërisht. Në kinezishte olimpike.) Kontrabanduesi i mbledh paratë.
„Eurointegrimet, a? Dhe e gjithë kjo mbi kurrizin tonë, mbi kontrabanduesit. Çfarë njerëz. Doni bile kapele? Dy modele, për slalom dhe kryeslalom. Tridhjetë euro copa, cilëndo që e merrni. Nga këto tuajat për bejsboll veshët do t’ju bien në tokë.“
Asgjë. Heshtje.
„Mirë, njëzet. Por nëse i bleni dy. I kam këtu në çantë. T’i nxjerr?“
Heshtje. Asgjë.
„S’doni? Mirë, s’doni. Kështu kopracë, është dashtur të udhëtoni veç me një kokë. Hajt, tungjatjeta. Paraolimpikë.“
Kontrabanduesi e merr çantën dhe shkon për të shitur tutje, ndërsa dy burra njëdorësh përsëri mbetën vetë në kupe. Me një palë doreza. Thënë kushtimisht.
Kur njeriu i bën bashkë shuplakat, e majta gjithmonë është pasqyrë e së djathtës, ndërsa e djathta pasqyrë e së majtës. Ashtu janë duart – gjithmonë janë çift. Madje edhe kur janë tek. Dhe gjithmonë njëra dorë i ndihmon tjetrës për ta vënë dorezën.
Por edhe dhëmbët mund të kryejnë punë.
Hynë bashkë në kupenë e zbrazët. Nga bora. E tash edhe dolën bashkë. Në borë. Dhe tani, bashkë me udhëtarët tjerë, edhe ata të dy në një kolonë të gjatë, depërtojnë nëpër atë borë duke e përcjellë hekurudhën si udhëtregues. Ecin njëri pas tjetrit dhe heshtin. Me dy valixhe të stërngarkuara. Dhe me kapela të ekipit të njëjtë të bejsbollit (megjithëse s’kanë haber për bejsboll). Me doreza fluoroshente.
Në një kënd të caktuar, dhe kur u përputhen siluetat, pikërisht për shkak të atyre dorezave, atyre menjëherë pas tyre këta të dytë u duken si një person. E atyre në fund të kolonës nuk u duken as si dy e as si një person – ata shohin vetëm një palë doreza që shndrisin në errësirë.
Së shpejti do të lind dielli dhe udhëtarët do të mbërrijnë në stacion. Pa tren. E në stacion do t’i presë treni tjetër. (Në versionin për tregun japonez. Në këtë rast, megjithatë, udhëtarët do ta presin trenin.)
Do të presin edhe ata të dy, së bashku me të tjerët. Dhe asgjë më shumë. Në stacion do të jetë tepër ftohtë për urrejtje.
E pastaj prapë do të ulen në ndonjë kupe të zbrazët. Dhe menjëherë do t’i zërë gjumi. Me doreza. Dhe prapë do të ëndërrojnë – së pari borën dhe olimpiadën dimërore, dhe pastaj bejsbollin. Do ta ëndërrojnë veten dhe atë tjetrin. Se si rrinë njëri pranë tjetrit. Dhe brohorasin së bashku: „Përpara, Minesota!“
Përkthim: Qerim Ondozi
Bozhidar Knezheviq
Bozhidar Knezheviq (bkartartart@gmail.com) jeton në Novi Sad. Merret me letërsi dhe media.
ažurirano: 01/02/20
