Aida Sheçiq Nezireviq
Stojadini ynë jeshil mbeti me surrat në borë. Orhani ishte nervoz dhe kundrejt thumbimit tim këmbëngulës përsëriste të njëjtën gjë:
„Lërmë oj grua, e zgjidh unë këtë punë“.
Dola dhe e ndeza. Rreth meje shkëlqente veç bardhësia. Orhani provonte diçka, me duar e largonte borën dhe në fund hoqi dorë.
„Ma jep edhe mua një“, më luti.
Pinim duhan të mbështetur për veturën gjysmë të groposur.
„Këqyr, shpirt“, nisi bashkëshorti im me kujdes „po vjen nata… qe, disa drita në horizont…“
„Po e shoh“, e ndërpreva pa u duruar.
„Pra, po mbetëm në veturën e akullt, gjasat janë të mëdha të na gjejnë… e ke parasysh…“
„E kam parasysh“.
U nisëm nëpër shteg. Nata dhe bora binin mbi ne me forca të përbashkuara.
**
Në atë pritje të Vitit të Ri ’91 u nisëm pa plan. Dinoja ynë kishte mbushur jo më shumë se një vit e gjysmë. Por, aranzhmani ishte i përballueshëm, e nëna ime e gatshme të kujdesej për djalin. Hotel „Nimfa“ në Zhivogoshqe na priti me buzëqeshje. Tri ditë të paharrueshme.
Mu para nisjes jugoja nisi të shpurdhte.
„Suksese“, tha recepcionisti i hotelit duke na i kthyer dokumentet, „në lajme thanë se Bosnjen e ka kapluar stuhia“.
E kaluam disi rrafshnaltën e Kupresit dhe erdhëm deri te Shujica, ku stuhia e borës po bëhej gjithnjë e më e fuqishme. Atëherë stojadini nisi të gogësinte.
**
Dritat në largësi vërtet ishin një lëmsh shtëpish. U afruam te një derë, të bardhë si dy jeti. Orhani trokiti.
„Kush është?“, zëri i burrit ishte i thellë dhe i kujdesshëm.
„Ne jemi, udhëtarë“, tha Orhani.
„Çka po doni?“, vazhdoi burri pas derës së mbyllur.
„Ndihmë“, ia kthyem njëzëri.
Dera rënkoi dhe u shfaq një mustaqosh trupmadh.
„Aaa! Çka ju paska ndodhë?“
„Vetura na është ndalë“.
„Hm“.
„Ju lutem“, e përgjëroi Orhani, „a mund të hyjmë t’ngrohemi“?
„Stipooooo, kuuuush është?“, jehoi nëpër korridor zëri i gruas.
„Do njerëz. Po thojnë, u është ndalë kerri“.
„Le t’hyjnë pra“.
E atëherë burri lëvizi, e ne të dy marrshëm hymë brenda. Shtëpi tipike provinciale boshnjake. Korridori i ftohtë me grumbull këpucësh në raft dhe shumë dyer. Stipe e hap njërën derë dhe ne u gjendëm në një dhomë të madhe tejet të ngrohtë.
Fytyra të disa gjeneratave s’na i hiqnin sytë.
„Hajde, uluni“, tha e zonja e shtëpisë, një grua e fortë në të katërdhjetat për të cilën më vonë kuptuam se ishte e shoqja e Stipes mustaqosh. „Ana!“, iu drejtua një vajze të re me një foshnje në prehër, „jepja gjyshes çikën e ti shko nxehe groshën edhe nxirre pogaçen“.
Vajza u çua, ndërsa plaka me fytyrë plot rrudha si letra e rrudhur e mori çupën.
Nikoqirët na bënë qindra pyetje. Kush jemi. Nga jemi. Me çka merremi. Kur kokat na u rënduan aq sa s’i mbanim dot, e zonja e shtëpisë Marija na çoi në nënkulm, në një dhomë me krevat të madh dhe me një dollap në qoshk.
„Nuk keni me e pasë ftohtë“, tha, „jorganët janë të trashë. Natën e mirë“.
**
Në mëngjes nikoqiri Stipe e çoi Orhanin te një mjeshtër. Stojadinin duhej tërhequr deri te automekaniku, i cili pastaj do ta kontrollonte prishjen.
„Valla, ka me marrë kohë“, më tha e zonja e shtëpisë Marija, „rri ti, zojë, me mue këtu. Bëjmë drekë e pijmë kafe“.
Pranova. Ndihesha komod në atë shtëpi tradicionale, me ata nikoqirë aq të përmbajtur e të sjellshëm. Marija qëronte patatet dhe me ëndje e pranoi ndihmën time. Gjyshja thurte, e vajza, Ana e re, luante me foshnjën.
„Sa e ëmbël kjo motra jote e vogël“, thashë, „si quhet dhe sa vjeç është“?
Marija u kollit, e gjyshja psherëtiu. Ana u përgjigj me mirësjellje:
„Quhet Ivana. Dhe i ka mbushur tetëmbëdhjetë muaj“.
„Sa djali im Dino“, thashë.
Më vonë, derisa në kuzhinën e ndarë po i fuste patatet në furrë, ndërsa e priste djathin e zonja e shtëpisë me pëshpëritje më tha:
„Eh moj zojë. M’vjen keq me të thanë, po, po ta them. Dikujt duhet, se përndryshe kam me plasë. Nuk është bija ime. Është e Anës. Mbesa“.
U ndala dhe e shikova. Mbase e befasuar.
„E di ku po t’shkon mendja. Se është e re edhe e pamartueme. E vërtetë. Njëzet e një vjet i ka. S’hiqte dorë prej Sarajevës. Juridikun me studiu. Unë i thojsha: ‘A s’e ke Splitin më afër?’ ‘Më afër, po unë due n’Sarajevë’. Stipe im thotë: ‘Lëre, pash Zotin’. Edhe hajt, shkoi. S’kaloi gjatë po thotë, shtatzanë. ‘Me kend, t’plaçin sytë’? E ajo krenare: ‘E po, nënë, me të dashurin tim. Do të martohemi’. Auuuu! Edhe e pyes unë: ‘E qysh e ka emrin ai djalë, Ana?’ ‘Samir’, thotë. Eh tash, ti zojë mos u prek me këtë historinë time. E di unë se ju jeni t’fesë muslimane. I due unë muslimanët, i kemi pasë komshi atje në vendin tim, n’Duvno. Njerëz t’mirë, kemi qenë si familje. Por për me marrë e me dhënë, secili t’vetët me i shiku. Edhe ti kështu ke bë, edhe unë. Edhe nënat tona. Apo jo, pash Zotin?“
Tunda kokën, ajo vazhdoi.
„I them unë Anës time: ‘Ti shko hiqe’. E ajo ma kthen: ‘Nuk mundem. Jam në muajin e pestë’. Ia kam ndezë një flakareshë aq t’fortë sa nuk ka dëgju me një vesh për një kohë t’gjatë. Më mirë që s’ka dëgju, e kam mallku n’kupë t’qiellit. Stipe im shumë i butë, tepër. Thotë ai: ‘Lëre, Mara, fëmijët po duhen.’ Po unë nuk heq dorë. Lavdu qoftë Krishti që jam e trashë, komshive u kam thënë se unë jam shtatzënë. Me katërdhjetë e pesë vjet, taman para klimaksit. Dhe më thojnë mue këto nepërka: “Ku e gjete tash oj Marë?’ E unë ua kthej: ‘E po, Stipe hala po m’këqyr, edhe me qejf m’vjen ndër çarçafë’. E zemra m’këputet, zojë. Nejse, lindi n’Split. E kam një kushërinë, shkuem te ajo. Anës i thashë: ‘Kur t’i mbushë dy vjet, mundesh me u kthy n’studime, po n’Split.’ E atij n’Sarajevë shkrueji se ke lindë fëmijë t’vdekur. Edhe menjëherë ndërpreje çdo kontakt. Përndryshe, po të bëj be n’Zot, ta çoj vajzën n’jetimore.’ Dhe u qetësue Ana. Me të është vazhdimisht në shtëpi. Nganjëherë e kapi, lotët i fshin. E çka me i bë unë. Kështu është më mirë“.
Orhani dhe nikoqiri Stipe u kthyen rreth orës dy pasdite. Hëngrëm drekë, e kur po dilnim na përshëndeti edhe dielli. U nisëm për në Sarajevë.
**
Vitin tjetër Stipe dhe Marija erdhën në Sarajevë. Për disa dokumente rreth pronës. E dinin se isha mësuese, e dinin edhe në cilën shkollë punoja. Erdhën te salla të përshëndeten me mua dhe të më falënderonin për paketën e barnave që bashkëshorti im, mjek, u kishte dërguar. Gjyshja për fat të keq është e ndjerë, më thanë. Ana u kthye në studime në Split.
„E Ivana?“, pyeta.
„Bija jonë e vogël është mirë“, tha Stipe.
Marija nuk i kishte treguar se ma kishte zbuluar sekretin.
**
Në të nëntëdhjetë e dytën nisi lufta. Pastaj erdhi një periudhë e pasluftës ku, përsëri, nuk kishim kohë të mendonin për kohërat e dikurshme. ‘Para lufte’ ishte sikur ‘para erës së re’. Larg dhe moti… Jetohej shpejt, me stres. Pas Dinos më lindi edhe një djalë – Kenani. Fëmijët rriteshin. Orhani dhe unë po u afrohemi të pesëdhjetave.
E pastaj në verën e vitit 2007 mora një letër nga Ana Matosheviq.
Mezi m’u kujtua. Së paku një orë e solla nëpër gjuhë këtë emër derisa para syve nuk mu shfaq një personazh i brishtë zeshkan. A thua çka donte nga unë Ana Matoshevuq, vajza prindërit e së cilës na kishin ofruar strehë në një mbrërmje janari para lufte? Të më njoftojë për diçka, mbase për vdekjen e prindërve të saj, tashmë të plakur? Por, pse do ta njoftonte gruan të cilën prindërit e saj e kishin parë vetëm dy herë dhe kishin shkëmbyer me të veç disa telefonata?
E hapa zarfin. Nuk bëhej fjalë për vdekje.
E nderuara dhe e dashura Amra, shkruante, kërkoj ndihmën tuaj sepse jeni sarajevase, muslimane dhe jetoni në kujtimet e bukura të nënës sime. E keni merituar besimin e saj, e ajo nuk gabon në vlerësim.
Ajo, në fakt, përmes Facebook-ut e kishte gjetur babain e vajzës. Samirin. Jetonte në Sarajevë, si para lufte. Po, tani është i martuar (e këtë, thoshte në letër, e kishte pritur dhe ishte e gatshme). Ia kishte dërguar një porosi.
… ku e njoftoj se e kam gënjy. Se vajza jonë Ivana është gjallë e shëndoshë. Se është tetëmbëdhjetë vjeç dhe se dëshiron ta takojë. Edhe atë edhe vëllain e vet. Prindërit e mi për këtë u desh të pajtoheshin. Ka kohë që jam grua e rritur dhe ka kohë që Ivanës ia kam pranu se nuk e kam motër por vajzë.
Samiri u pajtua për takimin. E Ana mua më luste kështu:
Ju lutem të vini me mua deri te vendi i dakorduar. Te parku At-Mejdan. Rrini me mua dhe bëhuni mbështetje për vajzën time. Ju përqafoj. Ana
**
U vozitëm në heshtje, buzë bregut të Kulin Banit. Mahniteshin me Sarajevën. Ana thoshte se në të e kishte kaluar pjesën më të bukur të rinisë, e Ivanës i vinte keq që ‘atë bukuri po e shihte për herë të parë’.
„Shpresoj“, i buzëqesha në retrovizore, „se tani do të vish më shpesh“.
Mbërritëm te destinacioni dhe ato të dy, të përqafuara dhe të ngjashme si binjake, u nisën drejt burrit trupmadh e tullac. Atë takim e përcolla nga vetura, si të ishte film.
Samiri dhe Ana, tani dy të huaj të cilët i lidhte vetëm ai çast, dhe vajza e cila i shikon ia shtrinë dorën njëri-tjetrit. Nuk doja ta përfytyroja ndonjë skenar tjetër. Po sikur të mos kishte pasë luftë… Apo sikur Ana menjëherë t’ia pranonte njeriut të cilin e donte se kishte lindë vajzë, të gjallë e të shëndoshë… Apo sikur prindërit e Anës të kishin lejuar që ata të martohen…
Do të ishte marrëzi të mendohej për këto. Samiri e përqafoi fort Ivanën. E ajo ia vuri dorën në gjoks. Djali i tij nuk kishte ardhë. Gjithsesi, do të duhet kohë ta pranonte një fëmijë tjetër, një grua tjetër, nga epoka tjetër e jetës së babait.
Por, ky film e kishte fundit e lumtur.
**
Disa muaj më vonë, djali im Dino ma prezentoi Tatjanën. Kishin caktuar datën.
„Mirë se erdhe në familje“, thashë dhe me gjithë zemër e putha në faqe.
Përkthim: Qerim Ondozi
Aida Sheçiq Nezireviq
Aida Sheçiq Neziroviq (1978) me profesion është lektore e gjuhëve jugosllave. Botoi përmbledhjen me poezi "Lutke" për të cilën në vitin 2011 mori çmimin e Fondacionit Fra Grgo Martiq për librin e parë më të mirë me poezi. Për poezi dhe tregime mori shpërblime në rajon dhe më gjerë (Spanjë, Francë). Tregimi i saj „Silvijina priča“, është pjesë e librit (të pabotuar) Lapis Histriae 2019. Shkruan edhe për fëmijë. Në vitin 2012 mori pjesë në Ditët e Poezisë së Sarajevës, ndërsa në vitin 2018 ishte pjesë e festivalit të poezisë „Na pola puta“, në Uzhicë, Serbi.
www.aidasecic.wordpress.com
ažurirano: 04/02/20
